De Peueraar 38, oktober 1993
Auteur: Eric Krebbers en Ellen de Waard
"Brengt onze economie armoede?" Rondom die vraag organiseert de Werkgroep Armoede Dichtbij van de Studentenekklesia een tweetal bijeenkomsten. Ze doet dat in samenwerking met de Taakgroep Arbeid van de Leidse Raad van Kerken. De Peueraar sprak met Job van Keulen, een van de organisatoren.
Job van Keulen is lid van de Werkgroep Armoede Dichtbij. De werkgroep is verbonden aan de Studentenekklesia. Die vormt ook een tehuis voor een groep mensen die de verschillende kerken ontvlucht zijn en vorm willen geven aan hun christelijke overtuiging. Zij zijn meestal links georiënteerd en afkomstig uit hele regio, van de Bollenstreek tot aan Alphen. Bij de Studentenekklesia vind je ook veel linkse studenten. Het doel van de werkgroep is werken aan bewustwording binnen de kerken.
De Werkgroep richt zich zowel op het inhoudelijke als op het praktische werk. Wat het praktische gedeelte betreft ondersteunt zij Janneke Dijkens met haar pastoraal buurtcentrum in de Oosterkerkstraat wat doet aan de gevolgen van de armoede. Zij werkt daar twee dagen op kosten van de kerken. De Werkgroep met haar twintig vrijwilligers wil het centrum de rest van de week open houden. Job van Keulen: "Daar loopt van alles binnen, van bijstandsvrouwen tot vluchtelingen. Mensen wonen in buurten met hoge huren. Er heerst veel eenzaamheid. Wij hebben een berg aan informatie en we willen mensen de weg wijzen door de instanties. We geven praktische hulp. Geen geld, het christendom heeft wat dat betreft een slechte geschiedenis: de charitas, liefdadigheid. De kerk moet het helpen van de armen en het tegengaan van de armoede niet vermengen. Anders krijg je zo'n zelfde toestand als vroeger. Dan doen de rijken een duit in het zakje en blijft alles bij hetzelfde. Mijn vader was diaken, een soort Sociale Dienst. Hij deelde geld uit. Voor Lubbers kunnen dit soort dingen een argument zijn om alle uitkeringen onder het mom van de zorgzame samenleving maar af te schaffen."
Stem verheffen
Naast het praktische werk verheft de Werkgroep ook haar stem. Kerkdiensten zijn hiervoor bijzonder geschikt en eens in het jaar is er een dienst speciaal gericht op dit onderwerp. Er zitten dan veel links georiënteerde mensen in de kerk, maar ook wel fervente CDA-aanhangers. Janneke Dijkens komt dan ook praten.
"Zelf ben ik ook heel lang bij de diaconie geweest. Net als mijn vader. Hij was eigenlijk een socialist, maar dat mocht je niet zeggen. Er is ook altijd een scherpe tegenstelling geweest tussen socialisten en de kerkelijken. De socialisten vonden de kerkelijken vies, en omgekeerd. Je zag dat in Oost-Europa na de revolutie het christendom verboden werd. Dit is op zich een wonderlijke tweespalt, want het christendom is van zichzelf maatschappijkritisch. Het christendom was heel vroeger al een pressiegroep en wilde de staat veranderen. De schuld van de verdeeldheid ligt aan beide kanten. Zelf ben ik lid van de "Linkerwang", een groep christenen binnen GroenLinks. Ook binnen de PPR vroeger waren veel christenen actief. Toen er een tijd geleden mensen uit het CDA stapten, en vervolgens de EVP (Evangelische Volks Partij) oprichtten, was dat een vergissing. Je kon als linkse christen ook best binnen de PPR of de CPN actief zijn. Maar daarnaast hebben zij door het CDA te verlaten hun invloed verloren. Natuurlijk wil de Werkgroep het CDA graag tot het christendom bekeren. De huidige lijn van de partij is immers niet christelijk te noemen. Terwijl iedereen weet dat het op deze manier naar de donder gaat, maken grote groepen mensen binnen de partij een gemene zaak met het grote geld. Gelukkig heb je ook de CDA-jongeren en de CDA-vrouwen die zich heel duidelijk keren tegen de huidige lijn. Maar een christelijk CDA zou net zo klein zijn als Groen Links. Het geld van de partij zit immers in plaatsen als Wassenaar, bij de rijke mensen. We vinden met ons denken aansluiting bij Martin van der Velden met zijn Taakgroep Arbeid van de Raad van Kerken. Die werkt mee aan de landelijke campagne "Armoede raakt je" van De Arme Kant van Nederland. Dat zijn ook christenen die radicaal tegen het regeringsbeleid zijn. Helaas staan ze net als de katholieke 8 mei-beweging een beetje aan de buitenkant van de christelijke wereld, en is hun invloed beperkt."
De eerste bijeenkomst
De eerste bijeenkomst die op 22 oktober in het Antonius cluphuis georganiseerd wordt draait om vragen als "Zullen wij altijd de armen bij ons hebben?" en "Hoort armoede bij ons economisch systeem?" en "Produceert onze maatschappij armoede?". Job van Keulen: "We hopen dat er veel CDA-aanhang komt. Zelf weten we het antwoord op die vragen wel. We willen die CDA-ers laten zien dat hun partij niet Christelijk is. Feit is dat alles in onze maatschappij wordt vertaald in geld. Alles wat meer geld opbrengt is goed. En dat is natuurlijk niet zo. Bekijk de bijbel goed en je ziet dat hij oproept niet de Mammon van het geld te gaan dienen in plaats van Jaweh, de god van de armen. We moeten het CDA met de eigen begrippen om de oren timmeren. Maar dan roepen ze: al die verworvenheden van ons zijn te danken aan de economie. Maar het moet op een andere manier. De auto is bijvoorbeeld een prachtige vinding, maar ze hadden het bij een paar moeten laten. Ze hebben die prachtige vinding verkeerd gebruikt: om geld te verdienen. Of neem nou die Betuwe-spoorlijn. We vechten er alleen nog om of hij boven of onder de grond moet lopen. Niemand lijkt nog te vragen of er nog meer gesleep met goederen nodig is. De economie bepaalt erg veel. Plaatselijke sociale en economische structuren worden vernietigd door de import uit andere gebieden. We moeten veeleer werken naar een kleinschalige economie. 'Small is beautiful' gaat nog steeds op, ook al is het een leuze uit de jaren zeventig. Als we zo doorgaan als nu gaan we naar de afgrond."
Op de bijeenkomst zal gesproken worden over de ecologische en sociale gevolgen van ons economische systeem. Onder andere door Hans van Opschoor, hoogleraar aan de Vrije Universiteit, Norga Simons, uitkeringsgerechtigde, Karin Adelmund van het FNV, Hans de la Mar, wethouder van Sociale Zaken, de econoom Van Praag en natuurlijk ook door "de zaal."
Politiek durft niet
Van der Velden, van de Taakgroep Arbeid, zei in de Leidenaar van 29 juni: "Het staat voor ons vast dat er iets in het sociale zekerheidsstelsel gaat veranderen. En we zijn bang dat die wijzigingen niet in het belang zijn van de uitkeringstrekkers." Een aantal jaren geleden trok de actie "één op vier" de aandacht. De Taakgroep probeerde toen de politiek te beïnvloeden door naar buiten te treden met cijfers die aantoonden dat toen al één op de vier Leidenaars op de rand van het maatschappelijk minimum leefde. De bedoeling van de tweede avond op 19 november is de politiek zich te laten uitspreken over de armoede en sociale zekerheid. Job van Keulen: "Ik weet niet of de avond doorgaat. De politiek is bang om zich over het onderwerp uit te laten. Landelijke kopstukken van de partijen laten het afweten. Alleen Ina Brouwer van Groen Links komt in ieder geval. D'66 kruipt steeds weg met allerlei smoezen. En de andere partijen willen ook niet zo graag. Als het ons niet lukt zo'n avond te organiseren schrijf ik misschien een artikel in Trouw over het feit dat de kopstukken van de partijen over dit onderwerp niet willen praten. Je kan het dan natuurlijk wel laten doorgaan, maar je wilt die zaal vol hebben en niet alleen met GroenLinksers en mensen zoals jullie (van De Peueraar, redactie) en de Ekklesia."
Fraude
Martin van der Velden van de Taakgroep Arbeid, en ook werkzaam in het pastoraal buurtwerk in de Slaaghwijk, zei verder in de Leidenaar: "Het vervelende is dat mensen met een uitkering tegenwoordig al zo snel gecriminaliseerd worden. Er is een beeld ontstaan: een uitkering? Dan zal hij wel frauderen. Daar betalen wij onze premies niet voor. Uit dit soort reacties blijkt dat het solidariteitsgevoel terugloopt. Natuurlijk zijn er uitkeringstrekkers die frauderen. Maar fraudeurs vind je in alle lagen van de bevolking. Niet alleen bij mensen met een smalle beurs. Bovendien: die laatste categorie gaat bij-klussen, oppassen, schoonmaken, om het hoofd boven water te houden."
Job van Keulen wil ook niet meepraten in die richting: "Neem nou de WAO. De ondernemers maakten gebruik van die wet om overtollige arbeiders te dumpen. De WAO afschaffen is dan niet de oplossing. Veel beter is het die wet beter uit te voeren. Of kijk naar het basisinkomen. Dat wilde de PPR vroeger. Het werd hemelfietserij genoemd. Nu komt de VVD ermee, en ben ik er niet meer zo voor. Wij wilden voor iedereen een gegarandeerd inkomen van 1500 gulden. Nu heeft de VVD het over 500. Mensen moeten gestimuleerd worden om te werken zeggen ze. Maar wat is er lekkerder dan ergens mee bezig zijn? Iedereen wil nuttig zijn en iets doen waar je in gelooft. Het is onzin dat mensen bij de invoering van een basisinkomen van 1500 gulden hun nest niet meer uit zouden komen. De verbinding tussen arbeid en inkomen is raar. Wat is er mis mee om iets te doen aan het arbeidsethos? Ik zit nu zelf al zes jaar in de VUT en heb het vreselijk druk. Wat ik vroeger in mijn vrije tijd deed doe ik nu de hele dag. Ik was toen overdag directeur bij de drukkerij van Samsom, en 's avonds actief PPR-lid. Een dubbelleven, zeg maar."
Migranten
Migranten worden in onze maatschappij bijzonder getroffen door de armoede. Job van Keulen: "De samenleving produceert ook racisme. Dat zien we wel in het pastoraal buurtwerk. Maar we organiseren wel zoiets als multicultureel koken. Of we vieren Sinterklaas met Somaliërs en zijn dan gedwongen die oud-Hollandse gewoonte aan hen uit te leggen. Die kookgroep is alleen voor vrouwen, want vrouwen met zo'n hoofddoekje schrikken natuurlijk als er plots een man bij is. Er is natuurlijk ook altijd onderdrukking van de vrouw geweest. In het christendom heeft men veel gebruik gemaakt van deze denkbeelden. Gelukkig worden deze wereldwijd door de vrouwenbeweging opzij geschoven."
Bij de Ondersteunings Komitees Illegale Arbeiders (OKIA's) bestaat het plan om een grote groep 'illegalen' in één keer voor te dragen voor legalisatie. Dat proces zal jarenlang duren en veel materiële en financiële inspanningen vergen. Kan er hiervoor bij de kerken in Leiden worden aangeklopt? Job van Keulen: "Ja, altijd doen. In onze samenleving is een hele grote groep van mensen die wel mee willen doen met dit soort dingen, maar je moet het wel organiseren. Bij dominee Dronkers in De Bakkerij lopen ook voortdurend illegalen in en uit. En er zijn toch ook best nieuwe tegenbewegingen: veel mensen zijn lid van Amnesty en Greenpeace. Dat de samenleving verrechtst is voor een deel ook niet meer dan een beeld dat de media de mensen voorspiegelt. De media zijn in handen van het geld, dat verklaart wel een en ander".