De Peueraar 38, oktober 1993
Auteur: Hasse Simons
De bewoonde vrouw
Gioconda Belli werd geboren in Managua (Nicaragua). Ze raakte betrokken bij het verzet tegen de dictatuur van president Somoza in haar land. De hoofdpersoon in "De bewoonde vrouw" raakt ook betrokken bij het verzet in een niet bij name genoemd land, en dus is een vergelijking gemakkelijk getrokken. In hoeverre dit boek autobiografisch is, is mij niet bekend, maar door de overtuigende beschrijving van wat genoemd wordt "De Beweging" en hun motieven en strategieën, zullen autobiografische elementen zeker aanwezig zijn.
Op zichzelf bezien is het voor mij onbelangrijk of er in een boek veel eigen ervaringen zijn verwerkt, maar als een roman over links-radicale strijd handelt, word ik nieuwsgierig naar de schrijver en naar zijn manieren waarop hij aan materiaal is gekomen die geleid hebben tot het boek.
Gioconda Belli is er op een overtuigende manier in geslaagd om een politiek pamflet te combineren met een spannende beschrijving van politiek verzet én met een historisch perspectief waarin strijd tegen de Spaanse veroveraars op een heel mooie manier verweven wordt met strijd tegen huidige dictators. Gioconda Belli verhaalt over een vrouw die in de tijd van de ontdekkingsreizen vecht tegen de Spaanse indringers, maar die daarbij gedood wordt. Eeuwen later krijgt ze een ander leven op aarde: ze bezielt een sinaasappelboom, die in de tuin staat van de vrouwelijke hoofdpersoon. Door het sap van de sinaasappels treedt ze in het lichaam van de hoofdpersoon en weet "ze" haar te beïnvloeden. Daarmee is de - op het eerste gezicht raadselachtige - titel verklaard.
Het boek verhaalt afwisselend over Itzá, de vrouw in de boom en over Lavinia, een vrouw uit een aristocratische familie, die een huis erft van haar tante, in Europa een architectenstudie voltooit en terug in haar land een baan krijgt bij een architectenbureau. Ze neemt afstand van haar ouders en milieu door als zelfstandige vrouw door het leven te gaan, en creëert zo haar eigen wereld.
Maar door haar vriend wordt ze langzaam maar zeker betrokken bij "De Beweging" en hun activiteiten. "De Beweging" strijdt tegen de dictator maar vooral tegen het uitbuitingssysteem waar de dictator en de zijnen grof gebruik van maken. De ideologie van "De Beweging" wordt helder uiteen gezet en de daaraan verbonden gewelddadige strijd volgt daar automatisch en onvermijdelijk uit.
In "De bewoonde vrouw" worden de gewetensconflicten van Lavinia op het gebied van de noodzakelijkheid van de gewapende strijd mooi beschreven; mooier nog zijn de passages waarin wordt beschreven hoe overtuigd en overtuigend Itzá is, en overkomt, als zij praat over haar strijd tegen de Spaanse veroveraars.
Het is een heel mooi boek, maar er blijft iets behoorlijk in mijn keel steken: Lavinia wordt bij "De Beweging" betrokken door haar vriend Felipe, die beschreven wordt als een weliswaar bevlogen man maar met redelijk veel macho-trekjes. Lavinia botst daar binnen de kortste keren tegen aan en zij zegt ook tegen haarzelf dat ze Felipe niet tot het centrum van haar leven wil maken, maar tegelijkertijd beseft ze dat ze - tegen haar wil - toch gevangen zit in de duizendjarige traditie: de vrouw in het hol, die wacht tot haar man terugkeert van de jacht of de strijd. En die positie vervult ze dus ook voor Felipe. Hij komt af en toe, vaak onverwacht, langs en dan kruipen ze vaak meteen in bed. In het boek volgen dan beschrijvingen van de vrijpartijen die enerzijds ongeloofwaardig zijn (naar mijn mening), omdat ze de vorm van vergelijkingen met bloemen, burchten en lansgevechten hebben. Anderzijds omdat Lavinia zich gefrustreerd voelt over haar rol als wachtende minnares maar zich tegelijkertijd niet bij machte voelt om daar iets tegen te ondernemen...
Hoewel dit gewetensconflict uitgebreid wordt beschreven, baal ik stevig van dit inconsequente gedrag van de hoofdpersoon. Ik had van een feministische schrijfster toch iets meer verwacht...
De bewoonde vrouw, Gioconda Belli. Uitgeverij: De Geus ƒ 15,-.