De Peueraar 41, januari 1994

Auteur: Harry Westerink


GroenLinks en genetische manipulatie

Op zondag 19 december 1993 organiseerde GroenLinks Leiden sinds lange tijd weer een GroenLinks op Zondag-bijeenkomst. Het debat ging over een onderwerp dat binnen GroenLinks Leiden hoognodig in het openbaar besproken moest worden, namelijk genetische manipulatie. Tijdens de discussiemiddag stonden twee vragen centraal: 1. Willen wij deze genetische kennis wel, of zijn er grenzen aan wat we willen weten? 2. Hoe voorkomen we dat het debat over genetische manipulatie alleen "onder professoren" wordt uitgevochten? Hoe kan de samenleving greep krijgen op een technologie die zowel zegeningen als verschrikkingen lijkt te kunnen brengen?

Het forum dat zou gaan debatteren bestond uit Piet van Duijn, emeritus hoogleraar in de celbiologie van de medische faculteit van de Leidse universiteit, Tom Pitstra, lid van de Eerste Kamer voor Groen Links, en, last but no least, Eric Krebbers, revolutionair en actief bij De Invalshoek en De Peueraar. De eveneens uitgenodigde Margot Trappenburg, docente bij de afdeling Politieke Wetenschappen aan de Leidse universiteit, kwam helaas niet opdagen. Rob van Lint was voorzitter van het forum.

Zoals te verwachten was stelde Piet de prof zich neutraal-wetenschappelijk op. Hij leverde kritiek op de leus "sleutelen aan genen: zegen of verschrikking?". "Sleutelen" beviel hem niet, hij noemde het liever genetische technologie. Ja, dat zal best, dacht uw verslaggever, dat werkt lekker depolitiserend. Hij had het over "academisch spel met genen" en "acht meter boeken in 2015 met het complete overzicht van het DNA van de gemiddelde wereldburger". Hij stipte even de vraag aan of individuele burgers vrijelijk over de basis van het leven, het DNA, mogen beschikken. Opvallend was dat hij hierover geen eigen mening gaf.

Eric de revolutionair ging lijnrecht tegen dit praatje in. Hij legde uit dat wetenschap niet neutraal is, maar wordt bepaald door een kleine politieke, economische en wetenschappelijke elite. Technieken als genetische manipulatie versterken de maatschappelijke machtsverhoudingen. Mensen aan de onderkant van de samenleving worden tot probleem gemaakt. Vandaar dat er onderzoek wordt gedaan naar het homo-gen, het agressie-gen, het criminaliteits-gen, het politiek-gen. Pas na een radicale herverdeling van macht, kennis en inkomen zouden we als samenleving eventueel over kunnen gaan tot de invoering van genetische manipulatie. Maar het is uiteraard de vraag of we dan daarvoor zouden kiezen, aldus Eric.

Tom de senator zei vervolgens dat de Eerste Kamer zich rond biotechnologie kritischer opstelt dan de Tweede Kamer. In het GroenLinks-verkiezingsprogramma is, aldus Tom, een vrij streng 'nee, tenzij'-principe met betrekking tot genetische manipulatie opgenomen. Hij vroeg zich af in welk soort maatschappij we (willen) leven. Kiezen we voor heerschappij of partnerschap ten opzichte van de natuur? Hij vond dat de politiek met harde wettelijke maatregelen moest komen. Het kwam over als een verrassend radicaal standpunt, zeker in verhouding tot dat van de lokale top van GroenLinks.

Het publiek was aan de beurt om vragen te stellen. Veel aandacht ging uit naar de stand van de regelgeving op landelijk en internationaal niveau. De wetgeving kent een 'nee, tenzij'-principe dat in de praktijk meer en meer is verworden tot een 'ja, mits'-toetsing. Dat maakt de experimenten steeds minder controleerbaar. Ook Piet de prof leek hierdoor aangedaan. Immers, het 'neutraal-wetenschappelijke' fundamenteel onderzoek komt via toepassing "terecht in een wereld die wij, de wetenschappers, niet gemaakt hebben en waarvoor wij niet verantwoordelijk zijn", aldus Piet. De prof hield een pleidooi voor 'onze' Westerse cultuur die al eeuwen is gebaseerd op de gedachte dat kennis op zich goed is. En Piet leek er moeite mee te hebben dat die goede kennis van de ivoren toren werd misbruikt door slechte mensen in de grote boze buitenwereld. Tom de senator noemde de vermenging van wetenschap en commercie griezelig. Er is volgens hem een brede ethische diskussie over genetische manipulatie nodig.

Het eind van het debat was het boeiendst. Toen kwam namelijk de Leidse situatie en de houding van de plaatselijke afdeling van GroenLinks ter sprake. Begin jaren tachtig heeft GroenLinks Leiden ingestemd met het bestemmingsplan van de Leeuwenhoek en dus met de komst van Gene Pharming en andere biotechnologiebedrijven. GroenLinks liet ook nauwelijks van zich horen bij het verlenen van Hinderwetvergunningen. Datzelfde GroenLinks levert een wethouder in het college van B&W en heeft dus volop mogelijkheden om dwars te liggen. Rob de voorzitter straalde die typische GroenLinkse machteloosheid uit: "We moeten het doen met de ruimte die ons is gelaten" en "De landelijke overheid heeft de lokale overheid geen beleidsinstrumenten in handen gegeven". Met andere woorden: GroenLinks vaart een legalistische koers. Alleen dat doen of niet doen wat nog mag, wat nog wordt toegestaan door de grote broer in Den Haag.

Jan Laurier, ex-raadslid en tegenwoordig wethouder voor GroenLinks, voelde zich aangesproken door de aanval op het stemgedrag van de GroenLinks-fractie. Hij verdedigde de fractie door erop te wijzen dat de aard van het biotechnologische onderzoek in de loop der tijd is veranderd. Nu is er kritiek van allerlei maatschappelijke organisaties, maar vroeger niet. "We wisten het eerst niet", aldus Jan. Maar nu wel, dacht uw verslaggever. Om zich uit zijn netelige positie te bevrijden bediende hij zich van een oud wapen: de tegenaanval. "De Invalshoek heeft in het verleden ook niet geprotesteerd tegen de komst van biotechnologiebedrijven." Dat was niet alleen flauw, maar ook onzinnig. In die tijd bestond De Invalshoek namelijk nog niet... Tom de senator gaf aan dat er al vanaf het begin van de opkomst van biotechnologie, sinds 1978, kritische minderheidsstandpunten waren ingenomen. Daar had GroenLinks Leiden kennis van kunnen nemen. Grappig was dat zelfs Rob de voorzitter de raadsfractie een voorzichtig schopje onder de kont gaf: "Ik zou de middag willen besluiten met een oproep aan de fractie om zich in het vervolg wat prikkelender op te stellen, om een signaal naar de landelijke politiek te geven." Dat was een mooi slot, en dat kwam ongeveer overeen met datgene wat de mensen van De Invalshoek en De Peueraar nu al 2 jaar tegen GroenLinks Leiden aan het zeggen zijn.

Terug