De Peueraar 42, februari 1994
Auteur: Eric Krebbers
De informatiebijeenkomst in het Gulden Vlies was al begonnen. Snel nam ik plaats aan de tafel waar normaal leden van raadscommissies zitten. Ruim twintig mensen hingen aan de lippen van een spreekster. Ik pakte mijn pen en papier en wierp nog een snelle blik op de folder die het MIC-punt verspreid had:
"Naar een milieuvriendelijker dagelijks leven
De spreekster vervolgde haar verhaal: "...ontwikkeld door Amerikaanse gedragswetenschappers en milieu-activisten. Het programma loopt nu in 14 landen. In Nederland zijn er nu 175 EcoTeams. Iedereen heeft het idee dat er iets mis gaat met het milieu, maar veel mensen weten niet waar te beginnen. De mensen schermen zich hierom af van het milieu, maar diep in hun hart... Ze hebben de angst om te falen, om een milieuvriendelijker levensstijl niet vol te kunnen houden. Maar dit programma werkt, het stimuleert en je weet dat je niet de enige bent die wel eens faalt. Je steunt elkaar in je voornemens. EcoTeams zijn er voor mensen die samen iets willen doen voor een beter milieu."
Ik krabbelde eens achter mijn oor en keek om me heen of de anderen ook verbaasd waren. Als dat al zo was, dan hielden ze dat goed verborgen.
"...en aan de hand van een werkboek ga je maandelijks een ander deel van je huishouden te lijf. Het boek lijkt moeilijk maar dat valt reuze mee. Je begint met het verminderen van het huishoudelijk afval en gaat dan verder met het verlagen van het gas- en elektriciteits- en waterverbruik. De cursus eindigt met het beperken van het autorijden en met het kieskeuriger kopen. Dit onderwijsprogramma duurt een half jaar. Ter ondersteuning en inspiratie doorloop je het werkboek samen met anderen. Met vrienden, buurt- en/of clubgenoten of juist onbekenden vorm je je eigen EcoTeam. Het EcoTeam komt 1 keer per maand bij elkaar om de bereikte resultaten te bespreken, het nieuwe thema door te nemen en ervaringen en ideeën uit te wisselen. Het blijkt dat dit zeer stimulerend werkt. Je leert jezelf nieuwe gewoontes met behulp van positieve terugkoppeling: net als de honden van Pavlov beloon je jezelf met positieve resultaten..."
Bijna verslikte ik me. Hoorde ik dat goed? Wilde ze dat ik me op een positieve manier vereenzelvigde met die honden? Honden die het slachtoffer waren van een waanzinnige en wrede onderzoeker? Moest ik mezelf gaan manipuleren?
"...die resultaten komen in de vorm van steeds lagere cijfers op bijvoorbeeld je gasmeter. Het effect wordt nog versterkt doordat je op de hoogte wordt gehouden van de resultaten van de rest van de groep. De 'scorekeepers' van de groep geven die groepsresultaten door aan een internationale nieuwsbrief. Je ziet wat we allemaal samen besparen! Het is niet de bedoeling dat de groepen competitief werken maar in de praktijk zet het je wel aan het denken als jíj degene bent die aan het einde van de maand de hoogste cijfers heeft. Iedereen doet wat ie kan, en men wijst niet met z'n vingertje naar de anderen. Je houdt natuurlijk altijd dingen die van jezelf zijn en waarvan je denkt 'daar mogen anderen niet aankomen'. Jíj kiest dié verandering die bij jóu past. Je moet denken: ik los het op mijn manier op."
Hierna kwam de spreekster op de proppen met de successtory van een vrouw bij wie de bewustwording niet over rozen ging. Zo hield ze bijvoorbeeld nogal vast aan een flink verlicht huis. Toch zag ze kans haar lifestyle stapje bij beetje veranderen. Aan het einde van haar verhaal vertelde de spreekster dat het over haarzelf ging. Een bevrijdend gelach steeg op. Ik kreeg nu sterk het gevoel dat ik de verkeerde deur genomen had en per ongeluk bij een of andere obscure dieetgroep was binnen gestapt.
Ze vervolgde haar voorlichtingspraatje. "De Teams zijn ook goed voor je sociale contacten. In Maarssen deed de hele gemeenteraad mee. Men kwam voor de bijeenkomsten bij elkaar thuis en leerde elkaar op een andere manier kennen en dat heeft nu nog z'n effecten. Verder kan je wel 1500 gulden per jaar besparen."
Een man in het publiek zei dat hij erg milieuvriendelijk leefde, maar dat hij zo z'n twijfels had over de inzet van de overheid. Hij vroeg: "Vindt u dat de gemeente het goede voorbeeld geeft?"
Een andere man wierp hem razendsnel voor de voeten dat we hier niet voor dit soort discussies gekomen waren. De spreekster nam de twijfelaar als een volleerd therapeute in bescherming: "Nou en of, en ze ondersteunen ons ook financieel."
"Daar ben ik het niet mee eens," zei de twijfelaar. "De gemeente doet niet erg z'n best en ik weet waarover ik praat. Ik heb er lang gewerkt."
"Ik begrijp u wel, hoor. U heeft een probleem. U denkt: waarom moet ík beginnen als de anderen niets doen. Maar u moet positief denken, u moet bij uzelf beginnen, bij uw eigen huishouden. U kan altijd meer doen, dat zult u zien. Dat negatieve in onze cultuur, dat blijft maar hangen. Er heersen verlammende ideeën van 'wat helpt het als ik wat doe'? Eigenlijk zou elk journaal moeten eindigen met een positief bericht over het milieu in plaats van met de beursberichten."
De twijfelaar liet zich niet van de wijs brengen door het verveelde zuchten van de andere aanwezigen en protesteerde: "Ik doe mijn huishouden al erg milieubewust, maar dat kan niet meer zijn dan een voorbeeld. De bron ligt elders."
"Nee hoor," zei de therapeute, "wij zijn de bron. Ik sta vaak voor de spiegel en dan denk ik: ik ben het die vervuilt. Heeft er verder nog iemand vragen?"
Hierna kreeg iedereen ruim de gelegenheid te vertellen wat men al deed voor het milieu. Toen er groepen gevormd werden sloop ik weg: geen zin in een discussie op deze Tupperwareparty. Ik probeer zelf ook zo milieuvriendelijk mogelijk te leven, maar zie dat als onlosmakelijk verbonden met een strijd tegen machtsstructuren die werkelijke verbeteringen tegenhouden. Buiten las ik de folder nog eens goed door. De EcoTeams ontvingen in 1991 een startsubsidie van diezelfde overheid die onlangs besloot Schiphol uit te breiden en die zich zorgen maakt als de economie minder groeit. De Europese Commissie gaf een subsidie om het idee door heel Europa te verspreiden.
Mijn opstandige geest begon onhoudbaar te fantaseren over mogelijkheden die 175 subversieve EcoTeams zouden hebben. Als de leden de organiserende rol van overheid en bedrijfsleven bij de natuurvernietiging maar eens in ogenschouw zouden nemen. En zich realiseren dat het EcoTeam-programma subsidie krijgt vanwege haar eenzijdige, op het individuele niveau gerichte, karakter. Stel je voor dat de EcoTeams zich juist tégen de overheid zouden richten.
Stel je voor dat de EcoTeams na het halfjaar durende programma door zouden gaan en 175 Earth Liberation Front (ELF) teams zouden oprichten! Teams die zich vol vuur werpen op de sabotage van objecten die de natuur vernielen. Ieder lid van het EcoTeam zou zijn of haar besparing van 1500 gulden in acties steken. De volgende Internationale Earth Night zou zo een inspirerende gebeurtenis kunnen worden. Op 1 april (geen grap) is het trouwens weer zover. Onlangs ontvingen we uit Engeland op de redactie de uitnodiging voor de tweede Earth Night: "It's time for ecological resistance * smash it up * burn it down * do your worst and no compromise". EcoTeams, aan de slag!