De Peueraar 43, maart 1994
Auteur: Harry Westerink
Keuzeprobleem van een anti-fascist?
Ik heb een probleem. Heb ik een probleem? Ik weet het niet. Weet ik het niet? Nou ja, ik wil in elk geval mijn twijfel met anderen delen. Ik denk dat ook een hoop andere linkse mensen met een soortgelijke twijfel rondlopen. Linkse mensen, dat wil zeggen mensen die strijden tegen het opkomende fascisme. Laat ik proberen om het uit te leggen. Kort gezegd komt het neer op de volgende twee vragen. Gaan we strijden tegen extreem-rechts óf tegen gevestigde politici die een beleid bedenken en uitvoeren dat nogal eens griezelige overeenkomsten vertoont met extreem-rechtse denkbeelden? En moeten we wel kiezen voor het een of het ander óf moeten we consequent twee speerpunten nemen?
Het is natuurlijk een goede zaak dat mensen druk bezig zijn om de CD en de CP'86 het leven zo zuur mogelijk te maken. De harde kern van extreem-rechts bestaat uit regelrechte neo-nazi's. En die kankerpitten, die pestbuilen, die ettergezwellen moeten worden verwijderd. Zonder meer. En wel onmiddellijk. De CD en de CP'86 heeft naast een kader van nazi's ook een aanhang van stemmers. Een groeiende aanhang van aller-lei gefrustreerde, blanke en vooral mannelijke Nederlanders. Veel van hen zijn geen nazi's, maar stemmen uit protest tegen het huidige regeringsbeleid op een partij die belooft om wel voor hen op te komen. De gevestigde partijen doen dat te weinig of helemaal niet, aldus deze proteststemmers. Een deel van de stemmers op extreem-rechts wordt gevormd door twijfelaars, zwevende kiezers die soms nauwelijks in de gaten hebben op wat voor soort mensen ze stemmen. Ze zouden schrikken als ze ervan doordrongen zouden raken dat het gaat om fascisten die Hitler vereren en de concentratiekampen ontkennen.
Hier ligt een mooie taak voor anti-fascisten. Aan de ene kant moeten we de nazi's, de top van extreem-rechts, hard aan-pakken. Aan de andere kant moeten we de (mogelijke) aanhang ervan duidelijk maken wat voor vlees er in de kuip zit. Rottend, stinkend vlees, fascistische kadavers. Dat zal ons niet één twee drie lukken. Daar zullen we hard aan moeten trekken. Extreem-rechts zal dan veel van onze aandacht, tijd, energie en strijdbaarheid opslokken. Het kan er zelfs op gaan lijken alsof CD en CP'86 symbool staan voor al het kwaad op de wereld. Dat zou een slechte zaak zijn. Anti-fascisten kunnen zich zó fixeren op extreem-rechts dat ze de politiek van gevestigde partijen maar even laten voor wat het is. Ze weten wel dat ook die partijen niet deugen, maar de prioriteit komt te liggen bij de grootste slechteriken. Zo bestaat het gevaar dat het fascisme wordt bestreden, terwijl sommige ideeën van fascisten sluipenderwijs doordringen in de zogenaamd fatsoenlijke politiek. Zou dan juist niet die politiek aan de tand moeten worden gevoeld?
Daarom kun je ervoor pleiten om de anti-fascistische strijd op een ander front te gaan voeren. Dan is het tijd om de christen- en sociaal-democratie aan te vallen, de regering, de zogenaamd fatsoenlijken. Maar dat ligt een stuk moeilijker. Voor veel mensen vertegenwoordigen het CDA en de PvdA de middenmoot van de politiek, het gelijk van het centrum van de macht. De kwade geesten, dat zijn voor hen de CD en de CP'86. Er zijn anti-fascisten die proberen duidelijk te maken dat er sprake is van een glijdende schaal, een overgang van CD en CP'86 naar VVD, CDA, D'66, PvdA en GroenLinks en verder.
Er is geen afbakening waar het slechte ophoudt en het goede begint. De hele samenleving raakt besmet met racistisch denken en doen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het verkiezingsonderzoek dat onlangs in opdracht van De Volkskrant is uitgevoerd door het NIPO. Terwijl de steun voor de CD is geslonken na de recente uitlatingen van Janmaat, winnen de ideeën van extreem-rechts steeds meer terrein. Bijna driekwart van de ondervraagden onderschrijft de stelling dat buitenlanders "zich moeten aanpassen of verdwijnen". Driekwart van de CDA- en VVD-kiezers vinden het aantal asielzoekers "veel te groot". Ook in de achterban van linksige partijen wordt nogal negatief over buitenlanders gedacht. Dat toont aan dat elke zichzelf serieus nemende antifascist ook andere partijen dan extreem-rechtse in de gaten moet houden. Partijen die in elk geval op het eerste gezicht minder erg lijken dan extreem-rechts, maar die door hun grotere invloed en macht misschien juist veel gevaarlijker zijn. Het maakt weinig uit of je door de hond of door de kat wordt gebeten. Het gaat erom wie met de scherpste tanden het meest bijt.
Echter, ook aan de strijd die uitsluitend gevoerd wordt tegen het racistische beleid van politici als Kosto en Bolkestein kleven bezwaren. Dan loop je het gevaar dat je de opkomst van CD en CP'86 veronachtzaamt. Dat je de kankerpitten, pestbuilen en ettergezwellen ongemoeid laat. Nu stelt ex-treem-rechts nog relatief weinig voor. Nu lacht men nog om de domme en knullige Janmaat die zijn eigen glazen ingooit. Maar dat zegt niets over de toekomst. Hitler begon ook in het klein. Ook zijn partij werd in het begin weggehoond als een groepje achterlijke proleten en criminelen. Dat pleit dus juist weer voor een bijzondere aanpak van extreem-rechts. Partijen die in elk geval in Nederland nog klein in aantal en aanhang zijn, maar nu al erger dan erg.
Als een jojo gaan mijn gedachten over strijd tegen racisme en fascisme op en neer, van CD naar PvdA en weer terug. Heb ik een probleem? Ik kan en wil geen keuze maken. Maar moet ik dan kiezen? Ik denk het niet. Als racisme geen grenzen kent, dan geldt dat ook voor de bestrijding ervan. Dat be-tekent aan de ene kant geen onderschatting van het gevaar van extreem-rechts en aan de andere kant geen overschatting van de aanwezigheid van fascisme bij gevestigde partijen. "Extreem-rechts zorgt er zelf wel voor dat men blijft rommelen in de marge." Daarop mogen we niet vertrouwen. "Het CDA is een nazi-partij." Dat is te simpel om politiek effectief te zijn. Wat dan? Laten we daar hard over nadenken. Laten we verhinderen dat extreem-rechts tijdens onze strijd tegen de gevestigde machten de derde hond wordt die er met het been vandoor gaat. En laten we voorkomen dat de gevestigde politiek de ideeën van extreem-rechts nog meer in praktijk gaat brengen.