De Peueraar 47/48, juli/augustus 1994
Auteur: Jeroen van Schie
Interview met Anti-Fascistische Actie afdeling Leiden
"Op dit moment is het van het grootste belang dat er een breed front tegen het fascisme wordt ontwikkeld", stelt Anti-Fascistische Actie afdeling Leiden (AFA) in het onderstaande interview. En: "Als dat niet lukt dan volgt er een verdere verrechtsing die uitmondt in chaos en barbarij". AFA-Leiden bestaat sinds september 1993 en is tot nu toe met name actief geweest rond de verkiezingen. We vroegen hen naar hun strategie en hun kijk op de toekomst. Hoe AFA-Leiden verder wil nu de verkiezingen voorbij zijn en leden van de Centrum Democraten zitting hebben in de Leidse gemeenteraad.
Jullie zijn het laatste half jaar met name actief geweest rond de verkiezingen. Kunnen jullie daar wat meer over vertellen?
AFA: "Ja, dat kwam voornamelijk neer op het folderen in de Haarlemmerstraat, in discussie gaan met verschillende politieke partijen, mensen ervan weerhouden extreem-rechtse posters te plakken, desnoods met hen in discussie gaan om hen ervan te weerhouden op de CD of CP'86 te stemmen. En we zijn natuurlijk actief geweest rond de installatie van CD-ers in de gemeenteraad, dat is breed in de pers uitgemeten. Bij de eerste installatie hadden we ons vooral gericht op aandacht trekken. We wilden onze woede uiten over de installatie van fascisten in de gemeenteraad. En we wilden alle partijen die zo keurig netjes in hun programma hadden staan: "wij zijn tegen, we stellen ons te weer, we nemen iedere keer duidelijke standpunten in", laten weten dat er op hen gelet wordt. Tot en met de VVD die het standpunt inneemt van "racisme bestrijd je in de gemeenteraad". Die zijn we daar dus gaan opzoeken. We zijn duidelijk aanwezig geweest.
Bij de tweede installatie (van degene die het afgetreden CD-raadslid gaat vervangen) hebben we ervoor gekozen om het iets ludieker te doen. We hadden na de eerste keer wat reacties teruggekregen van verschillende partijen. Daardoor ging het ons er de tweede keer voornamelijk nog om aanwezig te zijn en het niet ongemerkt te laten passeren. Dat kun je dan wat symbolischer doen. We hebben een gigantische toiletrol laten zakken vanaf de tribune met artikel 1 van de Grondwet onder het motto: "veeg je reet niet af met artikel 1 van de Grondwet". In artikel 1 zijn de gelijke rechten van ieder mens vastgelegd.
We willen trouwens niet alleen maar negatief naar buiten treden. We zijn niet alleen maar tegen-tegen-tegen. Als partijen actie ondernemen proberen we ook te zeggen van 'prima, ga zo door'."
Om wat voor soort dingen gaat het dan? Politieke partijen die actie ondernemen tegen extreem-rechts? Hoe zie je dat voor je?
AFA: "Elke politieke partij is natuurlijk gebonden aan zijn eigen parlementarisme. Daar geloven en functioneren ze in en dat levert beperkingen op in wat ze echt openlijk kunnen doen. Ze baseren zich op de wet, dus die kunnen ze niet overtreden. Maar als, zoals de laatste keer is gebeurd bij een vergadering waarbij een CD-er werd geïnstalleerd, ze als hele fractie gewoon weglopen voor een paar minuten, dan hebben ze toch tenminste een boodschap neergezet. Voorzover we hebben kunnen zien waren dat de GroenLinks-fractie en de PvdA-fractie. Het is een begin maar daar kan het natuurlijk niet bij blijven. Het is nogal vreemd als ze alleen de rug toekeren op het moment dat er een CD-er geïnstalleerd wordt maar niet daadwerkelijk kijken naar wat de redenen zijn dat er mensen CD gaan stemmen en dáár proberen oplossingen voor te bedenken."
Dus dat proberen jullie ook aan te kaarten?
AFA: "Ja, dat hebben we in pamfletten maar ook in persoonlijke discussies duidelijk naar voren gebracht. Je komt natuurlijk wel eens iemand tegen, je legt contacten en je krijgt vragen gesteld. Dan probeer je zo goed mogelijk je standpunten uit te leggen en dan bereik je wel eens iets. Dat ze zeggen, okee je hebt gelijk. Je herinnert hen aan hun eigen beloften, hun eigen programma. Tijdens raadsvergaderingen is dat moeilijker omdat ze dan gewoon te ver van je afstaan. Er wordt een sfeer gecreëerd door de gemeente en verschillende ambtenaren, waarin jij geen plaats hebt. Dan wordt duidelijk dat het een ver van je bed show is. En dat proberen we juist te doorbreken. Ook om aan andere mensen te laten zien dat je er wel degelijk invloed op zou moeten hebben. Dat het wel degelijk belangrijk is wat er in jouw omgeving gebeurt en dat je je daar sterk voor moet maken in plaats van zondebokken aan te wijzen. Maar dat moet je natuurlijk wel opbouwen, je moet je echt een plaats veroveren. En zeker niet gaan denken dat die partijen alles wel voor je zullen gaan oplossen, zoals ze zelf wel vaak propageren.
Het is niet zo dat we bij wijze van spreken nou gelijk de wereldrevolutie hebben. Het is eerder een kwestie van rustig maar stug doorwerken. Steeds zelf actief en alert blijven, toch ook zelf dingen blijven doen. Je kunt de zaken zeker niet op hun beloop laten."
Ongenuanceerd?
In het GroenLinks-blad Zout in de Pap stond een reactie op het pamflet dat jullie hebben uitgedeeld bij de eerste installatie van CD-raadsleden. Jullie zouden ongenuanceerd zijn en alle partijen op één hoop gooien. Wat is jullie reactie daarop?
AFA: "Het was de bedoeling om daar al eerder op te reageren, maar dat is een beetje in de soep gelopen omdat we met andere dingen druk in de weer waren. Het klopt inderdaad dat we in ons pamflet geen onderscheid hebben gemaakt tussen de verschillende partijen. En voor een groot gedeelte was dat ook logisch. Onze kritiek richtte zich dan ook op alle partijen omdat we in eerste instantie van alle partijen een zelfde praktijk zagen: een hoop mooie woorden en daar bleef het bij. Voor de rest maken we wel degelijk onderscheid, hoor. We beoordelen natuurlijk het GroenLinks-programma anders dan het VVD programma, maar het pamflet was een algemene reactie: dat partijen gewoon de CD toelaten en niet eens in het geweer springen, niet eens echt daartegen protesteren. Die ergerlijk lauwe reactie kwam van alle partijen.
GroenLinks ziet natuurlijk met name zichzelf aangevallen: dat er geen onderscheid gemaakt wordt tussen hen en de andere partijen. Maar ja, als zij geen reactie geven op het gebeuren, en we hebben dus geen reactie gehad, dan is dat dezelfde niet-reactie als van de PvdA of de VVD. Nu we dus wel een reactie hebben - ze zijn weggelopen bij de tweede installatie van een CD-er - ligt dat weer anders.
Daarbij speelt het ook een rol dat GroenLinks al jaren in het College zit en dus beleidsverantwoording draagt. En om nou te zeggen dat de partijen in het College veel werken aan het oplossen van de problemen die er zijn? Daar heb ik toch het idee van dat GroenLinks net zo goed behoorlijk ingeslapen is en nauwelijks actief is geweest in de wijken. Maar dat heb je met het parlementarisme, daar zit je ook niet echt op de goeie plek om structureel iets te doen tegen fascisme. Het fascisme maakt juist gebruik van een zwakke plek binnen het democratische systeem om binnen te komen. Daar hebben de verschillende partijen geen duidelijk antwoord op zonder hun eigen positie te ondergraven. Dus als er echt structureel verzet komt zal dat toch echt moeten komen van buiten. In tegenstelling tot wat de burgemeester zei tijdens de installatie: "als de discussie op straat komt te liggen ontstaat er chaos", zullen we het juist met zoveel mogelijk mensen op zoveel mogelijk plaatsen moeten doen. Dus buiten de gemeenteraad en juist op straat!"
AFA wordt volwassen
Ik heb begrepen dat jullie de afgelopen maanden flinke discussies hebben gehad over hoe jullie de komende tijd verder willen. Kun je daar wat meer over vertellen?
AFA: "Ja, in het begin zijn we fanatiek aan de slag gegaan. We hebben veel acties ondernomen en in een mum van tijd een AFA-afdeling opgezet. Maar na verloop van tijd kom je er toch achter dat je iets aan achtergrond mist, aan inhoud. Je kunt natuurlijk makkelijk zeggen:" we zijn tegen". Maar waar ben je dan eigenlijk vóór? Daar hebben we veel over gediscussieerd en zodoende hebben we uiteindelijk onze lijn goeddeels bijgesteld. We zijn verder van de grond gekomen en we hebben de lijn die we nu volgen vormgegeven. Minder schreeuwerig, minder hoog van de toren blazen, meer naar de lange termijn kijken en niet alleen snel effect willen scoren. Juist proberen wat op te opbouwen. Contacten zoeken en praten met mensen die vergelijkbare acties doen.
Af en toe konden mensen van ons op vergaderingen best ongenuanceerd overkomen en daar is voor een gedeelte ook de kritiek op ons in Zout in de Pap op gebaseerd. We hebben dus ook de hand in eigen boezem gestoken: als we iets vinden dan moeten we met goede argumenten komen. We hebben een hoop gelezen de afgelopen tijd en we zullen dus een stuk beter beslagen ten ijs komen.
We bestaan nu ruim een half jaar en ik geloof dat we best mogen zeggen dat de Leidse afdeling van AFA behoorlijk volwassen begint te worden."
Hebben jullie, naast het beïnvloeden van de politieke partijen in de gemeenteraad, nog andere strijdterreinen?
AFA: "Nu we eindelijk wat meer ruimte hebben omdat de verkiezingen voorbij zijn, kunnen we wat meer de straat op gaan en aandacht vragen voor de problemen in de wijken. Daar weer gaan aansluiten en contact zoeken in de buurt. Op dit moment zijn we bezig met brieven te schrijven om contacten te leggen en te zorgen dat mensen weten wie we zijn, wat voor plannen we hebben. Wat we denken dat de problemen zijn en dat die steeds nijpender worden, dat steeds meer mensen op extreem-rechtse partijen stemmen. Maar ook met de vraag wat ze daar zelf van merken, wat we het beste daar samen aan zouden kunnen doen. Wat voor initiatieven er al zijn om mensen van verschillende culturen met elkaar kennis te laten maken, angstgevoelens weg te nemen en mensen gezamenlijk te laten werken aan de problemen in de wijken. We sturen de brieven aan buurthuizen, wijkcentra en aan verschillende wijkorganisaties. Aan alles, zeg maar, waarin bewoners verenigd zijn. Op basis daarvan, de reacties en de contacten die we leggen, hopen we verder te komen.
Iets anders dat we hebben gedaan is dat we in Leiden en omgeving een brief gestuurd hebben naar plekken waar vergaderruimtes verhuurd worden, waarin we hen er op attenderen dat onder valse voorwendselen zalen worden gehuurd door extreem-rechtse partijen. Dat zij dus ook kunnen worden misleid. We hebben hen gevraagd om medewerking en om ons te informeren als een verdachte organisatie probeert een zaal te huren. Dat is, zeg maar, meer gericht op het dwarsbomen van extreem-rechts."
De opkomst van extreem-rechts
Ondanks een grote inzet van heel veel mensen en organisaties hebben de verkiezingen toch laten zien dat extreem-rechts haar aanhang aanzienlijk heeft vergroot. Hoe verklaren jullie de huidige opkomst van extreem-rechts?
AFA: "Ik denk dat de kern ligt in het feit dat mensen het gevoel hebben dat er niet meer naar hen wordt geluisterd. Of dat echt zo is staat apart van 'het gevoel hebben dat'. Ik geloof dat er net zoveel, of beter, net zo weinig wordt geluisterd door de politiek als voorgaande decennia. Maar het verschil is dat mensen op dit moment niet meer gemotiveerd zijn om nog met politici te praten. Om op dit moment nog met de gevestigde politiek in discussie te gaan. In plaats daarvan trekken ze zich terug en richten ze zich op kleine partijen die zich als protestpartij presenteren. Daar brengen ze een stem op uit, terwijl de meesten die op partijen als de CD of CP'86 stemmen nauwelijks op de hoogte blijken te zijn van hun verkiezingsprogramma`s. Als je hen er dan mee confronteert ontkennen ze het of bagatelliseren het. Ze hebben er geen boodschap aan, net zo min als aan een bezoek van de wethouder aan de wijk die 'effetjes' komt kijken en dan gelijk weer opdondert. Dat is dan ook bepaald geen bijdrage van zo'n wethouder als die, zoals elke keer weer blijkt, vervolgens niks doet aan de problemen in die wijk. En die problemen zijn zeker reëel. De verpaupering in de wijken; ze gaan gewoon achteruit. De gedwongen stadsvernieuwing waarbij niet echt wordt gekeken wat de wensen zijn van de mensen, de steeds groter wordende verschillen tussen de diverse inkomens. Mensen worden sneller werkeloos, makkelijker ontslagen. Ze hebben gewoon geen vertrouwen meer in de gevestigde orde. Ze kijken om zich heen en krijgen dan door die extreem-rechtse partijen een prachtige zondebok gepresenteerd: de nieuwkomer, de allochtoon, de buitenlander. Het idee wordt gevestigd dat het keurig netjes elkaar zou oplossen als de buitenlanders zouden verdwijnen. Dat klopt natuurlijk niet, net zo min als de gebruikte terminologie. Maar daar zijn de meeste mensen niet in geïnteresseerd.
Een belangrijke rol in de verrechtsing speelt ook het individualisme. Dat mensen niet meer dingen samen doen maar juist heel erg op zichzelf gericht zijn. Dat, samen met de angst voor het onbekende, het vreemde, maakt dat vooroordelen zich makkelijk vestigen. Op het moment dat mensen toch met iemand uit een van die minderheidsgroepen worden geconfronteerd, bijvoorbeeld als ze kennis maken met hun buurman of buurvrouw, dan ligt het vaak heel anders. Meestal wordt er alleen gepraat over mensen die niet direct in de eigen omgeving zitten, die ze niet zelf kennen. Maar op het moment dat het hun buurman wordt dan is het van: "Ja, maar ik heb toch goed contact met mijn Marokkaanse buurman, dus ik ben geen racist". Een belangrijk deel ligt bij angst voor andere culturen, en wat uit die culturen voortvloeit. Andere kleding, andere manieren om dingen te doen en andere religie. Alles wat daar mee te maken heeft.
Er heeft ook een verharding plaatsgevonden in de maatschappij. Mensen nemen makkelijker een radicaal standpunt in. Je ziet dat mensen niet echt bezig zijn met politiek, zich er niet in verdiepen. Dan neem je veel makkelijker een radicaal standpunt in dan wanneer je er mee bezig bent en gedwongen bent er over na te denken. Dan krijg je niet dat mensen dergelijke idiote standpunten, zoals die van extreem-rechts, gaan overnemen en gaan belijden. Spreek je hen er persoonlijk op aan dan blijken ze er ook niet meer achter te staan. Dan vluchten ze gewoon weg in non-argumenten. Dat maakt de discussie dan weer een heel stuk moeilijker, dat moet ik toegeven. Maar het is wel de enige manier: in discussie gaan met die mensen, blijven voorlichten, naar de mensen toe gaan, je niet teveel richten op gebeurtenissen maar zelf dingen gaan organiseren. Zorgen dat je in de buurt terecht komt.
En aan de andere kant de extreem-rechtse partijen zelf die middelen juist ontnemen. Zij bedienen zich daar natuurlijk ook van. Hen het spreken onmogelijk maken, meteen er naast gaan staan als ze lopen te folderen of er achter aan. Alle mogelijkheden om die partijen te dwarsbomen ook aangrijpen. Op het moment dat onze alarmtelefoon, de zogenaamde AFA-foon, gaat werken zijn we ook beter in staat om gericht te werken (voor informatie over de AFA-foon: zie kader). We proberen breed, flexibel en snel te worden."
Anti-Fascistische Actie en linkse politiek
Dat klinkt mooi, maar links staat er niet best voor en heeft nauwelijks antwoorden op problemen die op de korte termijn spelen. Antwoorden waar mensen wel om vragen. Hoe denken jullie dan aansluiting te vinden bij de mensen die je wilt bereiken; mensen die verder niet politiek bezig zijn maar wel met groot gemak zeggen: "hup, de buitenlanders eruit".
AFA: "We zijn in eerste instantie anti-fascistisch. Dat maakt het ons een stuk makkelijker. We hoeven mensen niet helemaal aan onze kant te krijgen maar kunnen hen gewoon in hun eigen waarde laten. We kunnen hen er wel van overtuigen om niet de andere kant te kiezen, voor extreem-rechts. En of we links zijn? We zijn in eerste instantie een actiegroep tegen fascisme en willen een beetje buiten dat spectrum treden, onze eigen nieuwe definities ontwikkelen. We zoeken nu nog naar een vorm waarmee het makkelijker wordt om mensen te bereiken. We proberen in de media ruimte te veroveren. We kunnen de straat op gaan. We kunnen publieksvriendelijke maar spectaculaire acties organiseren. We kunnen naar de buurthuizen toe gaan. Maar we willen ook wel eens een keertje eerst gaan kijken naar wat er nu eigenlijk echt aan de hand is en dan pas actie ondernemen. De reden dat links uit is de laatste tijd is mijns inziens dat ze heel vaak een eigen theorie hadden, een eigen idee van zo moet het, en dat ze die een beetje over straat gingen roepen. Dat ze zich absoluut niet interesseerden in wat die andere mensen ervan dachten.
We willen zo breed mogelijk zijn, ook in onze actiemiddelen en als we denken dat een bepaalde actievorm aanslaat, dat daar vraag naar is bij het publiek, dan gaan we die gewoon doen.
Tegelijkertijd beseffen we ook dat we als AFA niet één twee drie al die mensen kunnen bereiken en de macht niet hebben om wat aan de problemen te doen. Daarom is het zo dat we ons niet op alleen de bevolking en op extreem-rechtse partijen kunnen richten. Juist omdat een deel van de oplossing ook kan liggen, moet liggen bij de politiek, omdat daar juist de problemen gecreëerd worden en er geen oplossingen komen. Mensen moeten zelf meer beschikking krijgen over hun wijk, zelf de straat op mogen in plaats dat er een videocamera hangt of er een agent staat te patrouilleren, geen legitimatieplicht maar straatfeesten! De veiligheid verhoog je niet met meer controle en zwaardere straffen. We richten ons dus ook op de gevestigde politiek. Want ja, die heeft natuurlijk de grootste middelen en mogelijkheden."
Jullie noemen je niet links, zeg je. In de discussie die de afgelopen maanden in de Peueraar is gevoerd, stelt iemand dat het kapitalisme een belangrijke veroorzaker is van het opkomende racisme en fascisme. Hoe kijken jullie daar dan tegenaan? Zijn jullie dan wel anti-kapitalistisch maar niet links?
AFA: "We hangen niet zo aan de oude ideologieën, maar dat betekent niet dat we pro-kapitalistisch zijn. We zijn wel degelijk tegen het grootkapitaal. Fascisme is één van de gevolgen van het systeem dat individualiseert en mensen tegen elkaar uitspeelt. De verharding van de maatschappij, de polarisatie tussen groepen mensen, de groter wordende inkomensverschillen, daar heeft het grootkapitaal baat bij. Net zo goed als ze baat hebben bij een extreem-rechtse minderheid zolang ze die in de hand kunnen houden.
Maar op het moment dat je op straat gaat staan roepen: "Het fascisme is het gevolg van het grootkapitaal", sla je natuurlijk volledig de plank mis, dat interesseert niemand. Op dit moment is het van het grootste belang dat er een breed front tegen het fascisme wordt ontwikkeld, daar gaat het om."
Het kan worden gestopt!
AFA is nu een redelijk vaste groep mensen. Wat zijn jullie ideeën daarbij voor de toekomst. Proberen jullie AFA zelf zo groot mogelijk te maken, of willen jullie met een overzichtelijke groep blijven werken?
AFA: "Daar hadden we het vandaag nog over. We lopen inderdaad het risico dat we heel groot worden en dan komt er ongetwijfeld een nieuwe organisatievorm. We zijn nu met een kleine groep maar als er meer mensen bijkomen kun je gaan denken aan een AFA-Leiden-Noord, AFA-Leiden-Zuid, et cetera. Het zou goed zijn als dat er komt. De meeste mensen die nu bij AFA zitten wonen toch wel in het centrum. We werken ook met name in het centrum omdat je zelf in het centrum woont. We gaan het zeker niet uit de weg als we op een gegeven moment groter zouden worden. Dat is juist waar we naar streven, maar eerst willen we zelf alles nog wat meer op een rijtje krijgen. Enigszins het beleid uitstippelen voor wat we het komende jaar gaan doen. We hopen daardoor niet steeds weer bepaalde discussies hoeven te voeren, zodat we gewoon bepaalde activiteiten kunnen gaan doen en mensen daar op aan kunnen sluiten. Zodat we met andere mensen en organisaties samen dingen kunnen gaan organiseren."
Hoe breed zien jullie een toekomstige AFA, ook bijvoorbeeld mensen uit parlementaire hoek?
AFA: "Ja, in principe kijk je naar de mogelijkheden om met mensen samen te werken en als iemand bijvoorbeeld D66 stemt of daar lid van is en toch niet alleen maar op het parlement gericht is, dan moet dat kunnen. Maar als iemand elke buitenparlementaire actie afwijst, dan houdt het natuurlijk op. We staan er open voor. Als iemand onze uitgangspunten wil onderschrijven en zegt: "inderdaad dat lijkt me toch wel iets", dan is dat alleen maar prima. Er blijft altijd discussie mogelijk, daar gaat het juist om."
Wat is jullie toekomstbeeld, ziet dat er somber uit?
AFA: "Het gaat bergafwaarts, sinds de oprichting van AFA is het alleen maar belangrijker geworden dat we er zijn. Het is zaak om snel te groeien, invloed te krijgen en tegenmacht op te bouwen. Als dat niet lukt dan volgt er een verdere verrechtsing die uitmondt in chaos en barbarij. Daar kan iedereen zich een voorstelling van maken, dat hebben we al eerder gehad in Europa. Maar het kan worden gestopt!"
AFA-foon, Anti-Fascistische meldlijn en telefoonketting.
De meldlijn die je kunt bellen als je informatie kunt geven over de verspreiding of herkomst van discriminerende pamfletten, stickers et cetera. Of als je lucht hebt gekregen van bijeenkomsten of andere activiteiten van racistische of fascistische groeperingen. Zoals gekalkte leuzen, posters, intimidatie, discriminatie en dergelijke.
Daarnaast is er een telefoonketting. Die bestaat uit zoveel mogelijk mensen die niet lijdzaam willen blijven toekijken hoe het fascisme zich poogt te wortelen in onze maatschappij.
Met de Anti-Fascistische meldlijn willen we een bijdrage leveren aan het organiseren van een effectieve beweging tegen fascisme, racisme en discriminatie.
Waar mogelijk willen wij rechts-extremisten telkens confronteren met mensen die hun denkbeelden en intimidaties zat zijn. Waar de gevestigde politiek in het voetspoor treedt van extreem-rechts willen wij ons ook daartegen verzetten.
Wat doet AFA-foon met de informatie?
Om te beginnen gaan we vertrouwelijk om met de informatie die men ons verstrekt. Desgewenst kun je ook anoniem bellen.
Mochten de mensen die de lijn bemensen daar heil in zien dan spelen we de informatie door aan andere groepen of instanties die er weer meer mee kunnen doen. Bijvoorbeeld de gemeentereiniging om leuzen verwijderd te krijgen of het stadhuis om een vergadering van extreem-rechts te laten verbieden.
Maar informatie die via de lijn binnenkomt kan ook aanleiding zijn om zelf in actie te komen. De telefoonketting kan namelijk gebruikt worden om in korte tijd veel mensen te mobiliseren. Met die mensen kunnen we dan meteen gericht handelen. Bijvoorbeeld door tegenfolders te verspreiders als extreem-rechts racistische propaganda heeft verspreid. In die folders kunnen we ingaan op de schijnoplossingen die bijvoorbeeld CD en CP'86 presenteren. We kunnen hun werkelijke gezicht tonen. Daarnaast kunnen we bijeenkomsten van neo-nazi's of aanverwanten verstoren. Waarbij we ons in principe geweldloos opstellen. De meldlijn is in principe 24 uur per dag te bereiken.
De AFA-foon werkt niet alleen
De AFAFOON is een initiatief van de AFA-Leiden (Anti-Fascistische Actie). Dit is onderdeel van het landelijk AFA-samenwerkingsverband van meer dan twintig plaatselijke groepen. Die kunnen onze informatie goed gebruiken om hun acties beter te richten.