De Peueraar 49, september 1994
Auteur: Gerrit de Wit
Komt er een tweede referendum in Leiden, na het horecareferendum van vier jaar geleden? Als het aan de Stichting tot Behoud van het Koninklijk Militair Invalidenhuis aan de Hoge Rijndijk ligt wel! Zij wil op een nog niet eerder vertoonde wijze de plannen van de gemeente in de war schoppen door de bevolking van Leiden zich uit te laten spreken over de bouw- en sloopplannen van een deel van het monumentale Militaire Invalidenhuis.
De Stichting, die sinds 1991 bestaat, heeft drie eisen. Ten eerste wil ze de sloop verhinderen van de nu nog in vervallen staat verkerende vroegere eetzaal en serre van het sedert 1988 op de gemeentelijke monumentenlijst staande gebouw.
Verder wil ze voorkomen dat de omvangrijke bouw in de fraaie achtertuin van het voormalige Invalidenhuis doorgaat. De toenmalige wethouders hebben volgens de Stichting in een achterkamertje mondelinge afspraken gemaakt met de beruchte projectontwikkelaar Van der Plas uit Katwijk over de bouw in de tuin. Als hij het hoofdgebouw zou renoveren, mocht hij van de gemeente 28 appartementen, die tussen de twee en drie ton moeten gaan kosten, in de tuin van het gebouw bouwen. Handjeklap dus, waar de gemeente nu niet meer onderuit durft te komen omdat ze bang zijn voor schadeclaims van de projectontwikkelaar. Dat ze hiermee alle zogenaamde democratische spelregels aan hun laars lappen is van minder zorg.
En ten derde wil de Stichting de 15 monumentale bomen redden. Weliswaar zouden die volgens de gemeentelijke Bomennota kunnen worden gekapt, maar de Leidse Milieu Raad (een adviesorgaan van de gemeente) is het daar niet mee eens.
De Stichting maakt dus al lange tijd bezwaar tegen de plannen van de gemeente en projectontwikkelaar Van der Plas. Tot nu toe heeft niets mogen baten. De gemeente, wederom in de duivelsgedaante van wethouder Van Rij, weigert te luisteren en de protesten serieus te nemen. De Stichting probeert daarom nu bij de gemeente een referendum uit te lokken, waarin de Leidse bevolking zich uit kan spreken over de plannen. Van Rij schrok zich natuurlijk een hoedje. Hier had hij niet op gerekend en een uitgelokt referendum zou zijn plannen en imago een grote deuk opleveren. Van Rij besloot snel te handelen en democratische principes te omzeilen. Kort na het idee van een referendum werd aan de projectontwikkelaar een sloop-, bouw- en kapvergunning geleverd. Hierdoor werd het voor de Stichting steeds moeilijker om een referendum af te dwingen. Volgens de woordvoerder van Van Rij, Prudhomme van Reine, kon de wethouder het verstrekken van de bouwvergunning niet langer ophouden. Medio juli heeft de provincie volgens hem de verklaring van geen bezwaar afgegeven. Volgens de wet op de ruimtelijke ordening moet de bouwer dan binnen twee weken nadien zijn papieren krijgen. Een woordvoerder van het ministerie van VROM spreekt na bestudering van de wet Prudhomme van Reine tegen. "Als een verklaring van geen bezwaar wordt verleend, heeft een gemeente dertien weken de tijd om een besluit over de bouwvergunning te nemen. Die termijn kan worden verlengd met nog eens dertien weken na een besluit van de gemeenteraad." Margje Vlasveld van Leiden Weer Gezellig/De Groenen is woedend over het feit dat Van Rij op deze manier het referendum probeert te saboteren.
Het enige punt dat Van Rij niet op tijd in orde kon krijgen was de verandering van het bestemmingsplan, de laatste hindernis voor de projectontwikkelaar. De Stichting grijpt deze laatste kans aan om de bevolking zich dan maar uit te laten spreken over het bestemmingsplan. En hierbij hebben ze haast, want op 30 augustus zal de gemeenteraad het bestemmingsplan goedkeuren waardoor alles rond is.
Margje van Leiden Weer Gezellig/De Groenen heeft in de gemeenteraad een referendumvoorstel ingediend. Dertien gemeenteraadsleden die voor het voorstel zijn heeft Margje nodig om op een eenvoudige manier tot een referendum te komen. Het ziet er niet naar uit dat die dertien gehaald worden. Tot nu toe steunen alleen LWG/De Groenen en de SP het voorstel. D66, die altijd voor referenda scheen te zijn, is merkwaardig genoeg tegen het referendum en de PvdA en GroenLinks hebben gewoonweg nog geen reactie gegeven. Hierbij moet nog opgemerkt worden dat GroenLinks indertijd voor het bouwplan gestemd heeft.
De Stichting vertrouwt er dan ook niet op dat ze dertien voorstanders in de raad zal vinden. De Stichting heeft daarom besloten een referendum af te dwingen middels 1500 handtekeningen die ze bij het college van B&W in wil dienen, voordat de raad het bestemmingsplan op 30 augustus goed kan keuren. Wordt het onderwerp legitiem gevonden, dan zijn nogmaals 3000 handtekeningen nodig.
Het zou fantastisch zijn als Van Rij tegengehouden wordt. De gemeente zou gigantisch gezichtsverlies lijden en Leiden zou weer een actievorm rijker zijn. Het zou ook het eerste grote succes zijn in de jarenlange strijd tegen city-vorming en de bestuurders in Leiden. En dan te bedenken dat Leiden het uitlokken van een referendum in 1992 als enige stad in Nederland heeft ingevoerd.
Maar niet te vroeg gejuicht. Tegenstanders zijn nu al bezig met het zoeken naar uitvluchten. Onder het mom van "het plan valt niet meer terug te draaien" willen ze het referendum tegenhouden. Het is inderdaad zo dat de projectontwikkelaar niets meer in de weg staat om de serre af te breken en de bomen te kappen. Maar wil hij zijn appartementen bouwen, dan zal toch eerst het bestemmingsplan vastgesteld moeten worden.
Op 24 augustus werd bekend dat het College van B&W het referendumverzoek van Margje Vlasveld officieel afgewezen heeft. Zij adviseert de gemeenteraad, die dinsdag moet beslissen, hetzelfde te doen. Het College van B&W heeft zich niet uitgesproken over de referendumaanvraag van de Stichting tot Behoud van het Koninklijk Militair Invalidenhuis. Maar Van Rij inschattende, die enige tijd geleden nog zei dat inspraak vervlakkend werkt, vrees ik het ergste.