De Peueraar 50, oktober 1994
Auteur: Petra Schultz en Jeroen van Schie
Beelden van rappende, graffiti spuitende, door de wijk slenterende en tafeltennissende jongeren worden afgewisseld met tv-beelden. De clip die jongeren uit Pancras-Oost hebben gemaakt over hun wijk en hun leven is begonnen. In tien minuten wisselen korte interviews en rap elkaar af. De rap is gemaakt door YMI; drie jongens uit Pancras-Oost, samen met andere jongeren uit de wijk en Renske van buurthuis Pancrat. Een interview met Renske.
"Zijn het geen kanjers!", is het eerste dat Renske zegt als we de clip hebben gezien. Ze is duidelijk trots op de jongeren. Renske: "Een tijd geleden verhardde de verhouding tussen de Nederlandse en Marokkaanse jongeren. In die tijd kwamen de jongens die je in de clip ziet vragen of ze in de Pancrat muziek mochten maken. Met hen hebben we het idee voor de clip bedacht. Het geld ervoor hebben we aangevraagd bij de pot voor sociale vernieuwing. Veel jongeren vonden het een leuk idee om een clip te maken, vijftig jongeren schreven zich in om mee te doen. Het maken van deze clip heeft een half jaar geduurd. We hebben alles samen bedacht, tot en met de vragen voor de interviews. Soms ging het allemaal heel goed, soms kwam er niemand opdagen. Een tijdje zat het in een dip, maar toen kregen we geregeld dat we voor de clip graffiti mochten maken in de wijk, toen kregen ze d'r weer echt zin in.
Nu de clip af is gaan we ermee de boer op naar buurthuizen en scholen. De jongeren vinden het hartstikke leuk om op hun eigen school te laten zien wat ze gemaakt hebben. Door samen aan de clip te werken zijn de jongeren uit de verschillende groepen meer met elkaar gaan praten. Veel vooroordelen die de jongeren over elkaar hebben worden geuit. Ik vind dat goed, dan kan je er tenminste over praten. Op hun beurt worden de jongeren zelf meer aangesproken door de volwassenen, er wordt minder snel de politie bijgehaald als er teveel lawaai is."
Een razzia in de wijk
Discriminatie speelt een belangrijke rol in de clip, wat maken de jongeren mee?
"De Marokkaanse jongeren hebben veel met discriminatie te maken, ook van de politie. Als er ergens is ingebroken en er loopt een Marokkaanse jongen over straat wordt hij zo maar aangehouden. Al is maar de helft waar van wat de jongeren me vertellen, dan gaan mijn haren ervan overeind staan. In januari was er een vechtpartij in de wijk. Dronken Somaliërs waren naar huis gegaan, kregen de deur niet open en sloegen een ruit in. Buurtbewoners waren zo stom om de politie te bellen. De dronken mannen om wie het begon, zo dronken dat je ze zo omver kon blazen, werden geboeid en een paar keer op de grond gegooid. Een man verloor daarbij een tand, zijn gezicht zat onder het bloed. Een Marokkaanse jongen, een voorbijganger, werd gefouilleerd, andere jongeren werden geslagen. De politie leek een waas voor hun ogen te hebben.
We hebben via Meldpunt Discriminatie een klacht ingediend, maar de politie zegt dat het niet te bewijzen is, dus dat ik lieg. Ze zeggen dat dat van die tand gebeurd is voor de politie kwam, nou mooi niet! De politievoorlichter heeft tegen de kranten gezegd dat er een vechtpartij bij het buurthuis was. Alles wat erover in de krant stond is onwaar. Buurtbewoners vertelden me la-ter dat toen de politie kwam een aantal Somaliërs het huis uitvluchtten, het water in sprongen en een ander huis invluchtten. Nederlanders zeiden toen tegen de politie waar de Somaliërs zaten. Ik heb Vluchtelingenwerk gevraagd wat zij hiervan weten, zij zeggen dat er geen mensen meer in het huis woonden. Dit hele gedoe gaf wel een band omdat iedereen kwaad was. Het was een aanleiding om allerlei van dit soort ervaringen uit te wisselen, dit ging vooraf aan het maken van de clip.
Ook op straat of bij de snackbar krijgen Marokkaanse jongeren met discriminatie te maken. Laatst gingen een paar jongeren in de buurt patat halen, toen zat daar een CD-er en die maakte opmerkingen naar hen. De eigenaar deed daar niets aan, maar zei tegen de jongens dat ze de patat beter buiten op konden gaan eten. Hij gaf ze zo veel zout op hun patat dat ze het gelijk weg konden gooien.
Meldpunt Discriminatie is komen praten met de jongeren over wat er allemaal gebeurd is. Dat is goed, de jongeren zullen niet snel naar het Meldpunt gaan. Het is wel goed als het Meldpunt dan een klacht indient en naar de politie gaat, maar ja, die ontkent dan en je staat even snel weer op straat. Dan ben je niet zo gemotiveerd om weer een klacht in te dienen."
Toekomstplannen
Hoe gaan jullie nu verder?
"De jongeren willen meer stem krijgen in de wijk. Niet pas als alles voor hen is besloten nog zeggen wat voor kleurtje iets krijgt. Ze willen niet opgenomen worden in de vergadercultuur, dat past niet bij hen. We praten er nu veel over hoe ze dan wel een stem in de wijk kunnen krijgen.
Ook gaan we een theaterstuk maken. Iedereen die meedoet krijgt acht theaterlessen. Daarna gaan we uiteen in groepen voor muziek, schminken, podium en acteren. De jongeren willen het hebben over het milieu en over de macht en de onmacht die daarmee te maken heeft. Ze kunnen niets tegen de milieuvervuiling inbrengen maar ze worden er wel medeverantwoordelijk voor gesteld. Natuurlijk is het belangrijk dat mensen verantwoordelijk met het milieu om gaan. Maar bij postbus 51 hoor je niet dat de vervuiling grotendeels aan de grootindustrie ligt. De grond die zij vervuilen moet van ons belastinggeld weer gesaneerd worden.
De jongeren willen ook verder gaan met discriminatie. Jongeren vertellen dat ze een flikker in elkaar hebben geslagen, we praten erover dat ze niet alleen slachtoffer zijn, maar ook dader. Mensen die niet weten waarom ze in een machteloze positie zitten, zijn soms geneigd om de zwakkeren op te zoeken en daar op af te reageren. Ook praten we erover hoe meiden zich voelen als er alleen jongens zijn. Wat is seksisme anders dan racisme?"
'Leiden voor Iedereen' vijf voor twaalf gedoe
"Door met de jongeren te werken merk ik dat discriminatie traumatiserend werkt. Het wekt geen woede op maar het doet iets met je zelfbeeld. Kijk uit wat voor generatie nu opgroeit. Op 12-13-jarige leeftijd weten de jongeren bij welke groep ze horen, maak dan de lange weg terug nog maar eens. Discriminatie beïnvloedt hoe ze de wereld ervaren en het beeld dat ze van zichzelf krijgen. Wat moet een Marokkaanse jongen als hij op TV hoort dat Marokkanen de grootste criminelen zijn van Nederland. Ook Nederlandse jongeren hebben het er moeilijk mee. Ze krijgen tegengestelde boodschappen van hun ouders en op school of het buurthuis over wat je wel en niet mag denken. Thuis wordt er over buitenlanders gepraat of het hele rare mensen zijn, op het buurthuis en op school wordt gezegd dat buitenlanders net als ieder ander zijn. Je moet zorgen dat jongeren niet in een reflex denken, ik hoor bij die groep, dus ik denk zo. Als je wilt dat iets verandert moet je daar beginnen, niet met zeggen wat ze wel en niet mogen denken. Sinds we de clip samen gemaakt hebben komen Marokkaanse en Nederlandse jongeren soms samen binnen.
Duidelijk maken hoe discriminatie werkt is beter dan dat vijf voor twaalf gedoe van 'Leiden Voor Iedereen'. Dat werkt niet voor de jongeren. Psychologisch gezien is het wel goed dat mensen het gevoel krijgen dat niet iedereen racistisch is, maar praktisch werkt het niet. Je schept afstand met een project als 'Leiden voor Iedereen', ook al wil je dat juist niet. Je gaat dan met zijn allen praten over het slachtoffer, daar zou ik als slachtoffer niet bij gaan zitten. Het is iets als een symposium over seksueel geweld, voor je daarbij gaat zitten als slachtoffer van seksueel geweld moet je al een lange weg gegaan zijn. Zo'n demonstratie is niet slecht, maar besef dat het jouw manier is om ergens tegen te protesteren. De jongeren zullen ook niet met een gemeente-ambtenaar gaan vergaderen bij een wijkvergadering. Politici fietsen wel eens door de wijk zo van: we gaan de wijk in. Ik vraag me wel eens af: wat moet je doen, achterop springen? Dat soort gelegenheden werken niet, je krijgt alleen een paar mensen te spreken die altijd hun mond open trekken. Ik heb zelf bij de emancipatie-commissie gezeten en gemerkt dat je na een tijd niet meer weet over wie je het hebt, heel vervreemdend is dat.
Om dit werk goed te doen moet je flexibel zijn, je hebt veel geld nodig en veel meer tijd dan waarvoor je betaald wordt. Over de clip wordt soms gezegd dat hij zo goed is, maar ondertussen bezuinigen ze over je rug. Als we nou veel geld hadden zou ik weer willen filmen, maar dan minder compact dan een clip. Ik zou de jongeren een camera willen geven en ze laten filmen wat ze meemaken op straat en wat ze zien. Om aan geld te komen moet je de jongeren het stigma van probleemgroep geven. Terwijl je er zoveel met hen over praat dat zij niet een probleem zijn. De overheid geeft subsidie voor wat zij ziet zitten. De kloof tussen jongeren en politiek is al zo groot. "Ga naar school, zorg dat je een baan krijgt." Alsof dat zo makkelijk is. De maatschappij biedt steeds minder perspectief aan jongeren, daarmee laat ze zelf de verantwoordelijkheid naar de jongeren liggen. Ondertussen blijft de maatschappij wel eisen stellen aan de jongeren.
We hebben de jongeren geholpen vakantiewerk te krijgen dat ze zelf wilden doen, bijvoorbeeld iets dat met hun opleiding had te maken. Om eens kijken hoe dat in het echt is. Dan maak ik een afspraak voor een jongen en wordt hij weggestuurd omdat hij Marokkaans is. Het ging niet met alle jongeren zo, maar wel veel te vaak. Uiteindelijk wordt het dus weer bollenpellen. Dat is pijnlijk en ik snap het niet, het zijn hele gewone jongeren."
Pancras-Oost, voor de mensen die het niet kennen neem ik je mee naar onze wijk. Maar eerst moet je weten waar we heen gaan. Je zou het een getto kunnen noemen. Met zijn eigen regels, met zijn eigen dingen. School! Nee, eikel. Je zou kunnen zeggen dat we in ons eigen wereldje leven. Nou, en! Dat is hoe de dingen gaan in '94. O, nee als ze het niet gefilmd hadden, hoe had je dan in godsnaam kunnen weten dat we klem zitten in deze werkelijkheid. Graffiti in elke steeg en tegelijkertijd is het mijn enige hobby. Wist ik veel dat het een misdrijf was? Dus de buren bellen de politie. En nu willen ze mij en de rest van de groep hebben. Weg wezen man, snel. "Wagen 23, snel naar Pancras-Oost, er zijn wat schoffies met graffiti bezig." Zij noemen het vandalisme. Dat vind ik fanatisme. Doe je werk en bedenk wat tegen racisme. Ja, want er is racisme in de wijk. Jongeren zonder stemrecht zien de CD wel zitten. Nee, echt? Ouders, ouders, doe er wat aan. Meester, meester, doe er wat aan voor we zeggen, fuck it!
Maar dat is niet het enige waar we pissig over zijn. Ik ga met iedereen om die normaal tegen mij doet. Zwart of blank, je kan mijn vriend zijn. Wij zijn één familie in Pancras-Oost. Ik moet in vrede leven met jou, omdat ik hier leef, dit klinkt misschien raar maar ik zit opgesloten als een maf konijn. Er zijn er niet zoveel die zich druk maken om de wijk. Wie is er nou goed en wie slecht. Aan mij moet je het niet vragen. Het is saai hier en je kunt nergens naar toe. D'r is hier niks te beleven. Dan sluit ik me aan bij de groep en geef wat kleur aan de buurt. Er zijn er die niet begrijpen wat ik doe. Hoe zit dat met jou? Weet jij wat nep of echt is? Waarom denken jullie dat ik loop te kloten zonder dat het me wat kan schelen. Het is de mening van de jongeren die het straks voor het zeggen zullen hebben. Dus doe iets tegen de verveling. Vind een baan voor de werkeloze. Begrijp dat onze muziek de enige inspraak is die we hebben. Hé mafkezen (bestuurders) mag het? Hou toch op.
Kom eens hier kijken hoe we leven. De vrienden van YMI zijn overal te vinden. Hier ben ik opgegroeid. Dus ik kan niet ophouden. Wat dan! Ik heb al problemen gehad met de politie. Ik mag ze niet, omdat ze mij nooit gemogen hebben. Ik hou niet van ze want ze houden ook niet van mij. Ik ben een slachtoffer van politiegeweld. Nu denk ik over ze als vele anderen. Hallo mr. smeris, krijg de klere. Niks liefs want de wet weet dat we schijt aan hun hebben. Rot op! Ik wil het niet over de smerissen hebben want begrijp me goed, problemen heb ik genoeg.
De buurt is omringd door beton. Het enige groen dat we zien is wiet. Ik kan niet ademen, te slecht voor mijn gezondheid. Smog in plaats van mist. Het remt me. Als ik de hoek om loop om te zien wat er aan de hand is zie ik rook. Het zijn kinderen die met vuur spelen. Nee, ik lieg niet. Kinderen die thuis huiswerk zouden moeten maken, verbranden het huis van hun ouders. Ze moeten blij zijn dat ze hun kinderen niet hoeven te begraven. Red deze kinderen. Sorry mevrouw, uw zoontje is niet aan het spelen, maar wordt door u verwaarloosd. "Rot op. bemoei je met je eigen zaken." Je kan op dit ventje passen. Ze werd zo gek als een spacecake. Voedt je kinderen op, maar niet iedereen doet dit.
Als er moeilijkheden zijn, rustig. Wij houden niet van problemen want we maken ons zorgen, plant wat bomen. Voedt je kroost op en zie wat er aan de hand is, het wordt steeds erger, het escaleert. Laat in de morgen, net uitgeslapen, goeiemorgen buurman, laten we eens kijken wat ik vandaag kan doen. Het is zaterdag, dus de kinderen spelen op straat. Sommigen spelen basketbal, sommigen 'sta of ik schiet'. Sommigen hebben lol en anderen zijn stoer. Wat is er aan de hand knul, veertien jaar en aan het blowen. Wanneer is dat begonnen, het is geen kunst om te begrijpen waarom hij dat doet. D'r zijn er ook die thuis slim zitten te wezen achter een spel kaarten. Maar wij vermaken ons buiten, wachtend op de nacht om lol te trappen. YMI ons gebied is de Pancras en we zorgen ervoor dat jullie dat niet vergeten. Dus kom eens kijken in de oostelijke binnenstad. YMI=wijs. Een groet aan de graffiti op het oude gebouw, maak het mooier, knap het op. Dat is waar wij voor staan.