De Peueraar 52, december 1994
Auteur: Eric Krebbers
Er wordt in Leiden gewerkt aan het opzetten van een Local Exchange & Trading System (LETS). In onze moers taal: Lokaal Ruil en Handel Systeem. Over de voordelen van een regionaal en rentevrij geldsysteem.
Deelnemers aan het LETSsysteem kunnen van alles ruilen. Mensen kunnen bijvoorbeeld aanbieden een maaltijd te koken voor iemand, boodschappen of kluswerk te doen, op te passen, een moestuin op te starten, dans- , kook-, of taalles te geven, gereedschap of andere dingen uit te lenen, enzovoorts. Met behulp van een cheque systeem wordt bijgehouden aan wie en door wie een dienst verleend is. De verschillende diensten worden genoteerd op een persoonlijke rekening. Een soort giro, met als bijzonder kenmerk dat je saldo bij iedereen bekend is.
Het doel van het LETS-systeem is om elkaar te helpen en geld te besparen. Het is speciaal bedoeld voor (maar niet alleen) mensen die hun vaardigheden op een nuttige manier willen gebruiken en die beschikken over enige tijd. Denk bijvoorbeeld aan part-time werknemers of mensen zonder werk. Het LETS-systeem bestaat al in Amsterdam, Utrecht, Wageningen en in het buitenland.
Essentieel voor het LETS-systeem is haar kleinschalige karakter. Buiten de eigen regio kan er niet mee betaald worden. Doordat het zeer gemakkelijk en snel werkt zijn de deelnemers geneigd meer zaken met elkaar te gaan doen en zo het geld in eigen kring te houden. Daarnaast is het geld ook nog eens rentevrij, waardoor er niets aan de strijkstok van de rijken blijft hangen. Het systeem kan goed naast het huidige bestaan. 'Gewoon geld' gebruik je voor betalingen en handel buiten de eigen regio. Maar op den duur zou het LETS-systeem het 'gewone' geld wel eens meer en meer kunnen gaan vervangen. Het LETS-systeem leidt mensen in de richting van regionale zelfvoorzienende productie.
Een van de plaatsen waar het LETS-systeem is ingevoerd is het Australische Maleny, dat nu beschikt over de eigen geldeenheid 'Bunya'. Het gebied was er twintig jaar terug slecht aan toe. De boeren zaten op zwart zaad en het stadje zat economisch aan de grond. Boeren en hippies begonnen een voedselcoöperatie en er werd een kredietbank opgezet. Op een gegeven moment werd er overgegaan op LETS. Om je een idee te geven wat de gevolgen kunnen zijn van zo'n LETS-systeem lees je hieronder het verhaal van Lea Harrison uit Melany.
"Het LETS-systeem is in Australië heel populair. In zo'n veertig gebieden is het operationeel. Het is een manier voor mensen die geen geld hebben om toch onderling diensten en goederen uit te wisselen, terwijl ze in dat proces ook nog eens welvaart creëren. Omdat het een plaatselijk systeem is, weet je dat elke eenheid alleen daar circuleert en vroeg of laat weer bij jou terug zal komen.
Wat we gaandeweg ontdekten was iets heel bijzonders. In het begin werden elke maand brochures uitgegeven, waarin stond hoeveel positieve of negatieve eenheden iedereen bezat. Als iemand erg rood stond, dan werd er veel handel met hem gedreven om hem weer in balans te brengen. Als iemand te veel had, dan werd zijn handel duurder, ook om het evenwicht te bewaren. Een soort van zelfregulerend systeem. In het begin hielden de mensen elkaar goed in de gaten, maar na een tijdje merkten ze dat als ze via het LETS-systeem handelden ze alles konden krijgen wat ze nodig hadden.
Het LETS-systeem werd een spel, een geldspel. Als je het lang genoeg speelde, leerde je vanzelf het vertrouwen te krijgen, dat als je energie in de gemeenschap stak, je automatisch de dingen die je nodig had weer terugkreeg. Het belangrijkste is dat we leren om de dingen voort te laten bestaan. Voor deze duurzaamheid zijn een aantal menselijke kwaliteiten nodig, waarvan vertrouwen er een is. Aan de basis van duurzaamheid staat het feit dat mensen met elkaar moeten kunnen samenwerken, in plaats van elkaar te beconcurreren. Die kunst van samenwerking zijn we een beetje kwijtgeraakt. Ook al ligt vertrouwen ten grondslag aan samenwerken, je kunt mensen niet zomaar bevelen vertrouwen te hebben. Dat hebben we vroeger in de jaren zestig al geprobeerd. Toen zouden we in de communes elkaar alleen maar liefhebben en vertrouwen, en we eindigden met elkaar te haten.
Als je mensen een spel te spelen geeft, zoals het LETS-spel, dan ontwerp je een samenleving waar mensen leren van hun eigen kwaliteiten. In het begin wisten we dat niet, maar we kwamen er gaandeweg achter. Eerst dachten we dat het LETS-systeem alleen maar een systeem was om met geld te leren omgaan, maar het bleek dat mensen elkaar tijdens dat proces ook weer gingen vertrouwen." Tot zover Lea Harrisons Australische ervaringen.