Lokaal Kabaal 2, april 1995
Auteur: Gerrit de Wit
Volgens nieuwe bijstandswet
Iedere alleenstaande beschouwd als een mogelijke fraudeur
De huidige Bijstandswet is politici een doorn in het oog. De wet zou fraude in de hand werken. Om dit te veranderen wordt de Bijstandswet "heringericht". Deze herinrichting, die ingaat op 1 januari 1996, moet een bezuiniging van 380 miljoen opleveren.
In de heringerichte Bijstandswet bestaan drie categorieën cliënten. De eerste categorie betreft echtparen. Zij behouden 100% van het netto minimumloon. De tweede categorie zijn de alleenstaande ouders. Zij krijgen 70%. Alleenstaanden zonder kinderen krijgen 50%. De laatste twee categorieën ontvangen een toeslag van maximaal 20%, als zij tenminste kunnen bewijzen dat ze de "algemeen noodzakelijke kosten van bestaan" niet met een ander delen.
Malafide huisbazen
De nieuwe wet behandelt alle alleenstaanden als mogelijke fraudeur. Ze moeten zelf het tegendeel bewijzen. Maar hoe toon je aan dat je de "algemeen noodzakelijke kosten van bestaan" niet met een ander deelt? Volgens de Leidse beleidsnotitie Nieuwe Algemene Bijstandswet kan dat onder andere met een individueel huurcontract. Hierdoor kan het straks voorkomen dat cliënten moeten bloeden als malafide huisbazen geen huurcontract willen afgeven. En malafide huisbazen zijn er genoeg in Leiden. Mevrouw Otten van de Sociale Dienst onderkent dit probleem. Maar "de regels schrijven voor dat je een huurcontract moet overleggen." Pech gehad dus!
Woongroepen
Mensen die in een woongroep leven en in het bezit zijn van een individueel huurcontract, hebben volgens mevrouw Otten en Cor Smit, de assistent van wethouder Laurier, weinig te vrezen. Zij zullen "hoogstwaarschijnlijk de toeslag krijgen." Voor woongroepen met een collectief huurcontract ligt de situatie ingewikkelder. Cor Smit: "Daar is nog niet bij stilgestaan." Aangezien deze mensen commerciële 'deelhuren' betalen, ligt het voor de hand dat ook zij recht hebben op de volledige toeslag. Mevrouw Otten verwacht dit ook. "Als ze maar afschriften van 'deelhuren' kunnen laten zien en geen symbolische huur betalen. Maar zeker weten doe ik het nog niet."
Ook woningdelers hebben soms geen individueel huurcontract. Velen betalen de huur aan een huisgenoot op wiens naam het contract staat. Het is daarom logisch dat de gemeente overschrijvingen ook als bewijs van woonlasten beschouwt. Anders zullen veel mensen ten onrechte geen toeslag krijgen.
Kind van de rekening
Momenteel geldt een arbeidsplicht voor alleenstaande ouders als hun kind ouder dan twaalf jaar is. Zo kan de ouder zorg dragen voor een goede opvoeding van het kind. In de nieuwe wet geldt al een arbeidsplicht als het kind vijf jaar is geworden! Het is nog onduidelijk of alleenstaande ouders voorwaarden mogen stellen aan een baan. Wie zorgt voor de kinderen als die naar school moeten? Hoe moet het met de woensdagmiddagen of vakanties als de kinderen vrij zijn?
Alleenstaande ouders kunnen enkel werken als er voldoende kinderopvang is, als rekening wordt gehouden met schooltijden, als de baan verlofregelingen kent bij ziekte van het kind. De ene gemeente komt tegemoet aan de voorwaarden die ouders stellen, de andere niet.
Volwassen?
Met 18 jaar ben je voor de wet volwassen. Jong volwassenen met recht op bijstand worden in de nieuwe wet niet als volwassenen behandeld en zullen bloeden. Ben je jonger dan 18 jaar, dan krijg je helemaal geen bijstand meer. En een alleenstaande die jonger dan 21 jaar is krijgt nog maar ƒ 321,-. Heb je een kind, dan krijg je ƒ 683,-. Een gehuwd echtpaar jonger dan 21 jaar krijgt ƒ 634,-. Bedragen die totaal niet overeenstemmen met de status van volwassene die mensen boven de 18 jaar hebben. Het wordt jongeren zo onmogelijk gemaakt om een eigen bestaan op te bouwen.
Waarheen leidt de weg...
Cor Smit verwacht niet dat veel mensen met een uitkering in hoeven te leveren. "Nee, de besparingen zullen vooral gevonden worden door meer efficiency bij de ambtenaren, doordat de nieuwe wet hanteerbaarder is. Verder hebben we in Leiden al een goed fraude-preventiebeleid, waardoor ik niet verwacht dat we in die hoek veel kunnen bezuinigen."
Half mei zal de conceptverordening klaar zijn. Dan zal duidelijker worden hoe de nieuwe regelgeving precies uitwerkt. Zullen er echt zo weinig mensen gekort worden, zoals Cor Smit stelt, of zal de schade groter zijn?