Lokaal Kabaal 3, mei 1995
Auteur: Harry Westerink
"Ik ben echt fascistoïde uitspraken tegengekomen van burgemeesters, raadsleden en politiecommissarissen". Spreekt onderzoeker Verburg hier over Leiden in de Tweede Wereldoorlog?
Nee, hij heeft het over de houding van de Leidse gemeentebestuurders en politie jegens woonwagenbewoners in de periode tussen 1918 en 1960. Uit zijn doctoraalscriptie "De Leidse woonwagenbewoners: 40 jaar geïsoleerd" blijkt dat de Leidse bestuurders het leven van woonwagenbewoners zo zuur mogelijk hebben gemaakt. Een politiecommissaris in de jaren dertig: "Wordt de Lage Morsweg bevrijd van deze plaag, nu worden de Haarlemmerweg en omgeving door deze plaag bezocht". Voor de duidelijkheid: hij heeft het over mensen, niet over kakkerlakken. Opvallend is overigens dat volgens het onderzoek van Verburg de 'gewone' Leidse burger zich altijd redelijk tolerant heeft opgesteld tegenover woonwagenbewoners.
Apartheid
In 1918 werd wettelijk bepaald dat de woonwagens op aparte plekken in de stad moesten komen en niet meer tussen 'gewone' huizen in de stad. Een soort Leids apartheidssysteem. De woonwagens moesten zoveel mogelijk uit het blikveld van het 'fatsoenlijke' volk worden verwijderd. Veertig jaar lang stonden er in het kamp geen vuilnisbakken, waardoor het wemelde van de ratten. Vóór de Tweede Wereldoorlog was er slechts één kraan en één toilet beschikbaar voor dertig wagens. De bestuurders vonden dat het woonwagenkamp zo onaantrekkelijk mogelijk moest zijn en amper geld mocht kosten. "Dit kamp hoeft niet luxueus te worden ingericht, want in Den Haag gebeurt dat ook niet", luidde de laconieke verklaring van burgemeester Van de Sande Bakhuyzen. Na de bevrijding werd Van de Sande Bakhuyzen als een held door de stad gereden en luid toegejuicht.
Na 1960 is er weinig verbeterd in de positie van woonwagenbewoners. Het aantal uitkeringstrekkers onder hen is groter dan bij welke groep dan ook. Nog steeds worden de woonwagenbewoners geïsoleerd gehouden, gezien het huidige centrum aan het Trekvaartplein.