Lokaal Kabaal 4, mei 1995
Auteur: Eric Krebbers
Studiereis naar martelkamers
In oktober vertrekken 15 Leidse hulpverleners en politiemensen naar Marokko. Ze gaan praten met de politie van "absoluut monarch" Hassan. De reis wordt georganiseerd door Johan van der Steen van het interventieproject Agadir. Over de repressie in Marokko maakt hij zich niet druk. "'s Lands wijs, 's lands eer", zo meent hij. Hij denkt zelfs aan "een uitwisseling met vertegenwoordigers van Marokkaanse instellingen en Nederlandse."
De studiereis valt onder verantwoordelijkheid van de gemeente en de stichtingen De Mare en Jeugdzorg. "Ook vanuit justitie gaat een stevige delegatie mee," aldus Van der Steen. Hij wil met de reis "inzicht verkrijgen in de organisatie en werkwijze van onder andere politie, justitie, gevangeniswezen, onderwijs en welzijn en overheidsinstellingen." Men zal onder meer rechtbanken, gevangenissen, politiebureau's en een politieschool bezoeken en praten met politiemensen, een officier van Justitie en een kinderrechter.
Politie
Agadir is gespecialiseerd in "Marokkaanse jongeren met politie/justitiecontacten." Uit gegevens van Amnesty International blijkt dat de Marokkaanse politie wel raad weet met jongeren. Bij een hongeropstand in 1981 werden er tussen de 600 en 1000 doodgeschoten. Velen waren tussen de 7 en 14 jaar oud. Er vielen duizenden gewonden. Er waren soortgelijke opstanden in 1965, 1981, 1984, 1990 en tijdens de Golfoorlog.
Op politiebureau's wordt veelvuldig gemarteld. Amnesty schrijft onder meer over elektroshocks en het zogenaamde "zevenstaps martelplan", dat eindigt met het afsnijden van oren, lippen en neus en het laten leegbloeden van het slachtoffer via de keel. Geconfronteerd met Amnesty's feiten zei Hassan eens laconiek: "Ach, ieder staatshoofd heeft zijn geheime tuin..." De politie is door de onbetrouwbaarheid van het leger nu zijn belangrijkste steunpilaar geworden. Van der Steen kent de feiten en zegt: "Wij zijn Amnesty niet. Wij zijn er niet om ons te verzetten. Wij hebben andere doelen. Ik heb er geen moeite mee met deze mensen te praten. Ik weet wat er gebeurt en heb dat in mijn achterhoofd."
Veranderingen?
In 1991 liet Hassan zo'n 300 'verdwenen' mensen vrij naar aanleiding van een Amnesty-campagne. Een gebaartje aan zijn westerse bondgenoten. Van honderden anderen is echter nog steeds niets vernomen. De repressie is gebleven. Met name in het noord-oosten, reisdoel van de Leidenaren. Daar vonden in de jaren vijftig enorme opstanden plaats. Hassan heeft die streken daarna met opzet laten verpauperen. Veel Leidse Marokkanen komen daar vandaan.
Justitie
Sinds de 'onafhankelijkheid' vinden er in Marokko gemiddeld vier politieke processen per jaar plaats. Telkens worden massa's mensen ter dood of tot eeuwenlange gevangenisstraffen veroordeeld. Maar vaak komt de rechter er niet aan te pas en verdwijnen mensen eenvoudigweg. In Marokko bestaan rechten slechts op papier. Door de corruptie is de regel: hoe meer geld, hoe meer rechten je hebt. Er heerst volledige willekeur, waarbij Hassans woord wet is. Agadir zal dan ook niet veel wijzer worden over de Marokkaanse praktijk via gesprekken met justitie-officials. Gaat Van der Steen ook praten met de jongeren zelf? "Misschien, dat hangt ervan af of we toestemming krijgen van justitie."
Tweede generatie
De jongeren waar Agadir in Leiden mee te maken heeft zijn vaak hier geboren en getogen. Wat wil Van der Steen over hen leren in Marokko? "De jongeren spreken dan wel perfect Nederlands, maar er wordt vaak aan voorbij gegaan dat ze van huis uit Marokkaanse normen en waarden meekrijgen. Wij gaan naar Marokko om de complete cultuur te ervaren."
De Marokkaanse repressiecultuur is echter ook in Nederland voelbaar. Daarvoor hoef je niet naar Marokko. Veel Marokkanen durven zelfs in Nederland geen onvertogen woord te zeggen over Hassans terreurbewind. Volgens M. Rabbae van GroenLinks is dat uit angst voor de "Gestapo-praktijken" van de "Amicales", een mantelorganisatie van de Marokkaanse overheid in Nederland.
Uitwisseling
Marokkaanse jongeren hebben het hier zwaar. Ze worden zwaar gediscrimineerd en komen ontzettend moeilijk aan werk of aan een kamer. Justitiële 'hulpverlening', zoals Agadir, wordt ingezet om hen in te passen in de hen slechtgezinde samenleving. Beheersing is daarbij een centraal begrip. Ligt daarin voor Agadir de aantrekkingskracht van de Marokkaanse justitie? In dat geval ziet het er slecht uit voor de Marokkaanse jongeren in Leiden. Zeker als straks Marokkaanse agenten via een uitwisselingsprogramma in Leiden actief worden. Of dat echt gaat gebeuren moet nog blijken. Van der Steen: "De contacten moeten eerst gelegd worden. We zullen er in Marokko verder over praten."