Lokaal Kabaal 4, mei 1995
Auteur: Marieke Walenkamp
"Alevieten zijn vreedzame mensen"
Mehmet Demir en Serhat Agir wonen in Leiden. Beiden zijn sympathisant van de PKK. Een goede reden om niet in Turkije te willen zijn. De staat maakt daar dagelijks hele dorpen met de grond gelijk.
Demir is schrijver én een alevitische Koerd. Die twee dingen zorgden ervoor dat hij in Turkije door de regering nauwlettend in de gaten gehouden werd. Het schrijven over de dingen die hem bezighouden werd hem praktisch onmogelijk gemaakt. Immers, kritiek hebben op de regering is vergelijkbaar met een poging tot zelfmoord. Daarom ontvluchtte hij vijf jaar geleden zijn land. Agir is een sunnitische Koerd, en een vriend van Demir. Hij verliet Turkije nu bijna een jaar geleden.
Verwarring zaaien
De Turkse regering zegt dat er rellen zijn ontstaan tussen alevieten (vaak Koerden) en sunnieten (vaak Turken). Volgens Demir probeert de regering zo spanning tussen beide groepen te zaaien. De alevieten belijden een liberalere vorm van de islam dan de sunnieten. Zij vereren de neef van Mohammed, Ali. Ook bidden zij niet, zoals de sunnieten, in een moskee maar thuis of in een "Cem Evi", vrij vertaald buurthuis. Ali is tijdens het bidden in een moskee vermoord, vandaar. Bij de alevieten bidden mannen en vrouwen ook samen, iets wat bij de sunnieten ondenkbaar is. En zo zijn er nog meer verschillen, die bij de overwegend sunnitische regering en haar aanhang niet in goede aarde vallen. Al sinds de oprichting van het alevitisme, zo'n 1400 jaar geleden, worden de vrijere alevieten onderdrukt en vermoord door hun meer fundamentalistische landgenoten.
Leger regeert
Volgens Demir komt het geloof bij PKK-ers op de tweede plaats: "Het belangrijkste is dat Koerdistan bevrijd wordt. De PKK is een socialistische partij. Als Koerdistan vrij is, willen we eerst verkiezingen houden. Het volk moet dan beslissen wat voor regering ze wil. De PKK wil niets opleggen."
Alevieten en Koerden wonen verspreid over heel Turkije. In de wijk Gazimanpasha in Istanbul wonen veel alevitische Koerden, maar ook aanhangers van de PKK, Dev Sol en Partizan. Deze wijk is dan ook regelmatig het toneel van aanslagen en rellen. Demir: "De politie probeert elke paar jaar nieuwe tactieken uit op alevitische Koerden. Ze nemen bijvoorbeeld een taxi, beschieten van daaruit een koffiehuis. Aan het einde van de rit vermoorden ze de chauffeur, zodat die niet tégen die politieagenten kan getuigen. Dan wordt het gerucht verspreid dat de sunnieten de aanslag hebben gepleegd. In de vechtpartijen die daarop volgen, kan de politie, zogenaamd om de orde te herstellen, ongestraft Koerden, alevieten en andere tegenstanders van de regering neerschieten."
Turkse regering hier actief
In Leiden wonen zowel Turkse als Koerdische alevieten. Ze organiseren regelmatig samen activiteiten. Ook sunnitische Koerden die met de PKK sympathiseren doen daar weleens aan mee. De strijd voor een vrij Koerdistan schept blijkbaar een band. Demir benadrukt dat er geen aanslagen op alevitische Koerden gepleegd worden door sunnitische Koerden: "Dat is allemaal propaganda van de regering om ons tegen elkaar uit te spelen".
Leidse Koerden hebben weinig of geen contact met Turkse culturele verenigingen. Sommige daarvan zijn volgens Demir opgezet door de Turkse regering. Namen van mensen die het niet eens zijn met het Turkse regime, worden doorgespeeld naar de machthebbers. Als je naar Turkije teruggaat loop je de kans opgepakt te worden. Aangezien 'verdwijningen' aan de orde van de dag zijn, lijkt deze vrees niet ongegrond.
Onlangs bleek opnieuw dat de Turkse regering de situatie hier nauwlettend volgt. Men was zwaar beledigd omdat onze regering had toegelaten dat er in Nederland een Koerdisch parlement werd opgericht. Diverse Nederlandse ministers putten zich uit in excuses aan de Turkse regering. Het parlement bestaat niet alleen uit gevreesde "militante PKK-leden", maar ook uit Turken, Koerden, Assyriërs, sunnitische en alevitische moslims. Samen strijden zij voor een vrij land waar vrijheid van meningsuiting en een gelijke behandeling voor iedereen geldt. In het "vrije, democratische" Turkije is dat namelijk niet het geval. Het leger heeft de regering in haar macht.
Aanslagen
De gebeurtenissen in Turkije hebben een sterke invloed op het leven van de mensen hier. De alevieten organiseren zich om zich te kunnen verweren tegen de Turkse regering. Ze vrezen ook aanslagen van fascistische Turken die tegen een vrij Koerdistan zijn. Enkele steden hebben inmiddels een Cem Evi, waar alevieten bij elkaar kunnen komen. In Leiden wordt daar nog druk over onderhandeld. Ook sunnieten vrezen aanslagen, van alevieten. De kans daarop achten Demir en Agir echter klein: "Alevieten zijn zeer vreedzame, ruimdenkende mensen."