Lokaal Kabaal 5, juni 1995

Auteur: Eric Krebbers

De voorvaderen van de Amerikaanse elite, de Pilgrim Fathers, woonden in Leiden. In juli is het 375 jaar geleden dat ze naar Amerika vertrokken. Met dat gegeven wil de gemeente toeristen lokken. "Het waren voorbeeldige hardwerkende mensen." Indianen denken daar anders over: "Nog geen vier dagen na aankomst hadden ze de graven van mijn voorouders al leeggeroofd, hun bonen, graan en maïs gestolen." Hoe een provinciestad stuntelt met een gênant imago.

Iedere zichzelf respecterende stad heeft tegenwoordig een stevig imago, gericht op toerist en bedrijfsleven. Behalve Leiden, dat het ene na het andere imago verslijt. Tulpenstad, Rembrandtstad en Vluchtelingenstad, ze brachten niet veel teweeg.

Okee, het imago Leiden Vluchtelingenstad leverde wat geld op. Uitgerekend van het Carnegie-fonds, genoemd naar de gelijknamige Amerikaanse "robber baron" en staalmagnaat. Die richtte dat fonds op om zíjn imago wat op te kalefateren (en omdat het belastingtechnisch voordelig was.)

Die plotselinge Amerikaanse interesse voor ons stadje werd veroorzaakt door het bezoek van Bush in 1989. Zijn voorouders, de fundamentalistische Pilgrim Fathers, woonden in Leiden. Om godsdienstige redenen ontvluchtten die Engeland en reisden later door naar Amerika om er, in hun eigen woorden, "een republiek onder God" te stichten, "en niet een democratie".

De gemeente wilde uit deze geschiedenis een slaatje slaan en maakte de ex-CIA chef tot Leids ereburger. Tevens bombardeerde men hem in het kader van de Vluchtelingenstad tot vluchteling. Een ietwat ongelukkige keuze. Bush bombardeerde enige maanden later zelf tienduizenden mensen uit de Panamese sloppenwijken tot vluchteling. Om over de duizenden doden maar te zwijgen.

Massamoorden

Eenmaal in Amerika eigenden Bushs voorouders zich het land van de Wampanoag-Indianen toe. Ze trokken van dorp naar dorp en staken alle wigwams in brand en roeiden iedereen uit. Een verslag uit die tijd: "Diegenen die aan het vuur ontsnapten werden met het zwaard vermoord; sommigen werden aan stukken gehouwen, anderen vielen onder de dolk, dat ging sneller. Slechts weinigen ontsnapten. Naar onze schatting hadden we er vierhonderd te pakken. Het was een beangstigend gezicht om ze zo te zien bakken in het vuur, het bloed stroomde de greppels in en de stank was verschrikkelijk. Maar de overwinning maakte dit alles een zoete opoffering en we baden tot God." Eens vermoordden ze maar liefst 3000 indianen. Het handjevol overlevenden werd als slaven verkocht.

Idealen

Niet echt lieden om mee te pronken. Toch wel, beweert de heer Trap. Hij stamt af van de Pilgrims en was voorzitter van de Stichting Pilgrim Memorial Leiden, waarin ook de gemeente meedeed. "De Pilgrims staan voor tolerantie en vrijheid. Ze stonden aan de wortel van de Amerikaanse democratie en bijbehorende idealen."

De Pilgrim-ideeën sluiten inderdaad nauw aan bij de huidige Amerikaanse praktijk. In 1630 zei de gouverneur van de kersverse kolonie bijvoorbeeld: "In alle tijden moeten sommigen rijk zijn en anderen arm; sommigen veel macht en waardigheid hebben en anderen minderwaardig zijn en eronder gehouden." En een Pilgrim-wet luidde: "De wet van het privé-eigendom staat zodanig voorop dat hij op geen enkele wijze geschonden mag worden; nee, zelfs niet in het gezamenlijk belang van de gehele gemeenschap."

Jaar in jaar uit recycelt de klasse van Bush de geschiedenis van de Pilgrim Fathers. Op ieder Thanksgiving-feest benadrukken ze dat de witte Engelse man de enige echte originele Amerikaan is (over Pilgrim Mothers wordt niet gesproken.) De andere Amerikanen zijn volgens hen maar immigranten. Die innig gekoesterde fantasie moet hun machtspositie rechtvaardigen.

Toeristen

De Leidse stichting nodigde Bush voor dit jaar opnieuw uit. Ditmaal voor een congres over religie en maatschappij op 20 juli in de Pieterskerk. Men lonkte naar Amerikaanse sponsors, voor nieuwe computersystemen voor het gemeente-archief. Dat wordt jaarlijks door duizend Amerikaanse toeristen bezocht die hun stamboom komen onderzoeken. Het archief rekende zich al rijk. Multimiljonair Bush nam zelfs niet de moeite om te reageren. De stichting heeft zichzelf daarna maar opgeheven.

Ondertussen wordt in andere steden die de Pilgrims aandeden, zoals Delfshaven en Plymouth, een complete Pilgrim Fathers-industrie uit de grond gestampt met souvenirs, zeiltochten, en noem maar op. Om voor Leiden nog wat te redden wilde men een Pilgrim-tentoonstelling in de Lakenhal. Tot groot verdriet van de gemeente bleken de Pilgrims hier geen sporen te hebben nagelaten. Er viel niets te vertonen. Uit armoede heeft men toen maar gewone Leidse voorwerpen uit de 17e eeuw geëxposeerd. En zelfs het geplande Pilgrim-beeldje "ergens in de binnenstad" is er nooit gekomen. De Amerikaanse toerist moet zich behelpen met enkele plaquettes op plekken waar de Pilgrims verbleven.

Terug