Lokaal Kabaal 6, juli 1995
Auteur: Eric Krebbers
Mogen heeft flinterdun milieu-imago
Precies tien jaar geleden werd Mogen opgericht, het belangrijkste bedrijf in het Leidse Bio-science Park. Mogen heeft zich gespecialiseerd in het manipuleren van planten. Achter het flinterdunne milieuvriendelijke laagje van de plantenveredelaar gaat een keiharde business schuil. Actiegroepen als de Razende Rooiers hadden dat al snel door en ploegden Mogens proefveldjes om.
Je kunt het zo gek niet bedenken of Mogen manipuleert het: aardappelen, aardbeien, tomaten, sla, komkommers, peulvruchten, koolzaadplanten en wortelen. Directeur A.L. Breure verwacht dat dit jaar in Amerika de eerste gewassen op de markt gebracht worden. Het gaat om een tomatenplant die bestand is tegen de ziekte Fusarium. Die ziekte kost tomatenkwekers jaarlijks miljoenen. Gif sproeien tegen die ziekte hoeft dan niet meer. Biotechnologie is milieuvriendelijk, roept Breure dan ook.
Niets is minder waar. Het probleem is dat de gemanipuleerde planten allemaal eender zijn. Elke willekeurige andere ziekte dan Fusarium kan een hele oogst vernielen. Eén besmet plantje in een veld is genoeg. In een normaal veld zijn alle planten genetisch net iets anders en nekt een ziekte zelden een hele oogst. Kortom, de gemanipuleerde planten zijn juist extra kwetsbaar en er zal flink gespoten moeten worden.
Honger
"Wat is het probleem? Het grote aantal armen, of de 23% van de wereldbevolking die 80% van de natuurlijke rijkdommen verbruikt?" Dat schrijft Vandana Shiva, een Indiase wetenschapster. Ze stelt dat de honger op de wereld veroorzaakt wordt door de slechte verdeling van het voedsel, niet doordat er te weinig zou zijn. De honger zal alleen verdwijnen door een rechtvaardiger verdeling van voedsel.
Volgens Breure echter "zou de biotechnologie een belangrijke bijdrage kunnen leveren om de wereldbevolking, die zich naar verwachting gaat verdubbelen, te kunnen voeden." Mogen heeft tot doel "zoveel mogelijk landbouwproducten op zo weinig mogelijk grond te telen." Dat is precies de reden waarom de Triodosbank een aantal jaar geleden een lening aan Mogen afwees. De bank vond het bedrijf niet milieuvriendelijk en verwees naar de biologische landbouw. Daar behaalt men ook flinke oogsten, maar dan zonder gif of genetische manipulatie. De planten staan daar wat verder uit elkaar zodat ziekten sowieso minder snel overspringen tussen de gewassen.
Big Business
Landbouw is big business. Kleine onafhankelijke boeren zijn er nauwelijks meer. Noch hier, noch in het arme Zuiden. De landbouw is in handen van een klein aantal enorme multinationale bedrijven. Ze produceren zaden, mest en gif en verwerken de gewassen tot de produkten die je in de schappen van de supermarkt vindt. Ze doen aan koppelverkoop, waarbij hun zaad alleen gebruikt kan worden met hun gif en mest.
Deze economische reuzen besteden hun onderzoek uit aan kleine bedrijfjes als Mogen. Opdrachtgevers van Mogen zijn onder meer het grootste zaadbedrijf ter wereld Pionier Hi-Bred, Calgene, meestervervuiler Dupont, Gist-Brocades en Upjohn. Mogen manipuleert voor hen planten die al eeuwenlang door boeren zelf veredeld zijn. Nadat Mogen een kleine wijziging heeft aangebracht in het erfelijk materiaal van een plant vragen de bedrijven snel patent aan. Daarna mogen de boeren hun eigen planten van de multinationals terugkopen. Voor elke zaadje moet betaald worden. Ieder jaar opnieuw, want zelf vermeerderen mag en kan meestal niet. Veel arme boeren gaan zo failliet. Shiva noemt dit het nieuwe kolonialisme.
De multinationals moeten Mogen op hun beurt royalties betalen voor het gebruik van haar technieken. In 2000 hoopt het bedrijf jaarlijks ruim 45 miljoen aan royalties te ontvangen. Daarmee financiert Mogen dan weer nieuw onderzoek. Mogen hoopt in 1996 na een lange aanloopperiode voor het eerst winst te maken. Directeur Breure zei eens geen zin te hebben in een bedrijfje met "maar vijf miljoen winst". De omzet is nu met ruim 50 medewerkers 5 miljoen.
Idealisme
Breure: "Mogen is een bedrijf dat, net als alle bedrijven, met winst moet kunnen draaien. Daarom richt men zich op zaken die winstperspectief bieden." Nee, idealisme vind je eerder in de hoek van de Woedende Escorts en Razende Rooiers. Die spitten in respectievelijk 1990 en 1991 Mogens proefveldjes om. De proeven met bintjes, desiré en escort-aardappelen werden met een jaar vertraagd. In die jaren werd in linkse bladen een "rooicatalogus" gepubliceerd: een lijst met proefveldjes. Inmiddels heeft Mogen uit voorzorg tientallen proefveldjes aangelegd. "Aan een boom zo volgeladen, mist men een, twee pruimpjes niet," aldus Breure. Veldtesten met tomaten en meloenen doet hij in Amerika. Erg hard nodig lijken de voorzorgsmaatregelen niet. Het radicale verzet is helaas weg geëbd.