Lokaal Kabaal 7, september 1995
Auteur: Eric Krebbers
Eurotransplant ontkent "Indianenverhalen"
Nabestaanden weigeren steeds vaker de organen van een overleden familielid af te geven voor transplantatie. Dat komt door "Indianen-verhalen" over een transplantatiemaffia, aldus Guido Persijn, medisch-directeur van het Leidse Eurotransplant. Hij vroeg de Raad van Europa de vermeende orgaanroof en -handel te onderzoeken. "Wij hebben niets te verbergen". Hoe okselfris is de transplantatiebusiness?
Montes de Oca is een psychiatrisch verpleeghuis nabij Buenos Aires, Argentinië. Directeur Dr. Sanchez deed jarenlang winstgevende zaken met bloed, ogen en (op bestelling) ook andere organen van zijn patiënten. Steeds weer verdwenen patiënten, maar niemand durfde dat aan te kaarten. Dr. Sanchez liet zijn angstige personeel de stoffelijke overschotten met behulp van chemicaliën vernietigen. De organen van 1300 (!) patiënten werden merendeels geleverd aan een privé-kliniek, eigendom van Sanchez.
In Colombia kunnen rijke westerlingen voor weinig geld nieuwe hoornvliezen in laten planten. Tegelijk worden er vaak straatkinderen gevonden zonder ogen. Het bewijs is moeilijk te leveren.
Zomaar twee van de vele gevallen van orgaanroof. De Duitse Gisela Wüttke presenteerde onlangs aan de universiteit van Oldenburg een lange lijst met soortgelijke gevallen overal in de Derde Wereld.
Wachtlijsten
Eurotransplant in Leiden coördineert voor de Benelux, Duitsland en Oostenrijk vraag en aanbod van nieren. Eurotransplant regelt ook harten, levers, longen en hoornvliezen. Vorig jaar kregen 387 Nederlanders via Eurotransplant een nieuwe nier ingeplant. Vijftien procent minder dan het jaar ervoor. Er staan nu 1600 mensen op de wachtlijst. Sommigen daarvan hebben al een nieuwe nier versleten. Getransplanteerde nieren moeten namelijk iedere tien jaar vervangen worden. Dat heeft te maken met de afweerreacties van het lichaam tegen vreemde weefsels. Om die afweermechanismen te onderdrukken moet een enorme hoeveelheid chemicaliën geslikt worden en dat is weer niet goed voor de nieren. De vraag naar nieren groeit dan ook sterk.
Slavernij
De groeiende berg bewijzen van misstanden komt het image van orgaantransplantaties niet ten goede. Eurotransplant wil daarom potentiële donors met behulp van de Raad van Europa gerust stellen. Dat zal erg moeilijk blijken. In 1992 heeft het Europese parlement erkend dat de orgaanhandel bestaat en dat die zich waarschijnlijk nog zal uitbreiden. De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO), de Werkgroep Slavernij van de Verenigde Naties en de Latijnsamerikaanse bisschoppenconferentie (CELAM) waren dat parlement daarin al voor gegaan. De feiten laten zich niet ontkennen.
"Wij hebben niets te verbergen", zegt directeur Persijn. Er is geen reden daaraan te twijfelen. Je kan bij Eurotransplant aan de Rijnsburgerweg 10 geen nier van een ontvoerde adoptiebaby uit Mexico of Albanië bestellen. Er zijn geen bewijzen dat in West-Europa geroofde organen geïmplanteerd worden. Nieren zijn hier niet te koop. Nog niet.
Maar met name in de VS gaan er onder de rijken steeds vaker stemmen op om de commerciële orgaanhandel vrij baan te geven. Een schrikbeeld. Een voorstander zei eens dat de armen dan in een klap rijk zouden zijn. In plaats van afhankelijk te zijn van een uitkering zouden ze dan hun organen kunnen verkopen.
Marktmechanisme
Omdat organen hier nog niet verhandeld worden, gaan veel rijke westerlingen naar de Derde Wereld. Die leverde volgens de logica van de markt al bodemschatten, exotische vruchten, hout, arbeidskracht, bloed voor de farmaceutische industrie, sex en adoptiebabies. Nu zijn lichaamsdelen aan de beurt.
India nam in 1994 een wet aan die de verkoop van organen verbiedt. De arme Zuid-Indiase deelstaten weigeren de wet in te voeren. Nog steeds kunnen rijke Europeanen er in speciale klinieken voor 50.000 Duitse Mark een niertransplantatie ondergaan. Met name jonge Indiase vrouwen worden gedwongen een nier te koop aan te bieden. Zo moeten ze hun bruidschat verdienen. Vanwege de waanzinnige armoede in dit populaire vakantieland is het aanbod van organen zo groot dat de prijs van een nier is gedaald van 1500 tot 750 Duitse mark. Zo worden daar mensenlevens kapotgemaakt met dezelfde medische technologie die hier door Eurotransplant de hemel ingeprezen wordt.
Vriendendienst?
Ook in andere landen in men niet vies van marken, dollars en de yen. China spekt haar staatskas door rijke buitenlanders organen van geëxecuteerde gevangenen aan te bieden en Philippijnse gevangen kunnen strafvermindering krijgen als ze organen afstaan aan de staat. En sinds enige tijd melden ook voormalige Oostbloklanden zich als orgaanplantages. Ook Eurotransplant ontvangt af en toe nieren uit Rusland. Niet in ruil voor andere organen, ook niet voor geld, maar in ruil voor dure medische appatuur. Vriendendienst of toch gewoon ordinaire orgaanhandel?