Lokaal Kabaal 8, september 1995
Auteur: Eric Krebbers
Kabel minder democratisch
Stel dat de gemeente de Leidse straten zou verkopen. Stap je je voordeur uit, sta je op het eigendom van een particulier bedrijf, mogelijk een winstbeluste multinational. Een zwartgallige fantasie, die realiteit dreigt te worden in het toekomstige elektronische Leiden nu de Stadskabel opnieuw verkocht wordt.
J. Olivier is als gemeente-ambtenaar betrokken bij onderhandelingen over de Stadskabel. "Twee jaar geleden deden we de stadskabel van de hand. Voor 38 miljoen werd de B.V. Energie- en Watervoorziening Rijnland (EWR) eigenaar." De bedrijven Casema en NKM hadden naar verluidt minstens 5 miljoen meer op tafel gelegd. Maar met het oog op democratische controle werd voor de EWR gekozen. Bij dat voormalige nutsbedrijf waren immers de wethouders Walenkamp en De Goede commissaris. Via hen meende B&W invloed te kunnen houden.
Olivier: "De gemeente bedong dat ze de kabel terug kon kopen indien het EWR "hem niet naar tevredenheid gebruikt." En verhoging van de abonneetarieven kon alleen met toestemming van de gemeenteraad." De kabel werd ondergebracht in de Kabel Maatschappij Rijnland (KMR), een volle dochter van de EWR, met D'66-wethouder Langenberg als commissaris. "Langenberg en zijn collega-commissarissen kregen bij KMR het laatste woord", aldus Olivier. Enige democratische controle leek gegarandeerd.
Elektronische snelweg
Overal in Nederland worden stadskabelnetten verkocht. De kabel blijkt populair. Nu alles om communicatie lijkt te gaan draaien gaat de kabel een gouden toekomst tegemoet. Het verschil tussen radio, televisie, fax, computer en antwoordapparaat gaat vervagen. Het ziet ernaar uit dat straks ieder huis één aansluiting krijgt voor alles tegelijk. Er ontstaat een groot communicatie-netwerk: een elektronische snelweg, met miljoenen afslagen of zijstraatjes voor de gebruikers. De koperen telefoondraadjes van de PTT zijn veel te dun om zoveel informatie aan te kunnen. Een betere kandidaat voor de elektronische snelweg is voorlopig de kabelaansluiting. Die zal worden omgebouwd om tweerichtingsverkeer mogelijk te maken.
Kabelmaatschappijen gaan zo meer en meer een centrale rol spelen bij de informatievoorziening. Gigantische multinationale kabelbedrijven kopen overal ter wereld stadskabels op, maar ook kranten, uitgeverijen, filmmaatschappijen, pers- en reclamebureau's, PTT's en tv-stations. Er ontstaan machtsblokken waarbij zelfs informatiekoning Berlusconi even moet slikken.
Geheime plannen
Ook in Leiden staat de democratische controle op de kabel voortdurend onder druk. Zo wilde de EWR fuseren met nutsbedrijven in de regio. De invloed van een of twee Leidse commissarissen in zo'n bedrijf zou nihil worden. De fusie ketste af.
In mei bleek het EWR geheime plannen te hebben om de kabel weer van de hand te doen. Aanvankelijk ontkende Langenberg. "Inmiddels", zo vertelt Olivier, "hebben de commissarissen van de EWR de verkoop van de kabel aan NUON goedgekeurd. NUON heeft kabels in Friesland, Flevoland en Gelderland. Leiden krijgt geen bestuurders of commissarissen bij de NUON. De gemeente zal nog wel het recht behouden de tarieven vast te stellen en de kabel terug te kopen." Maar dat laatste was volgens Olivier "nooit een reële optie."
Referendum
De multinationals Philips en US-West tellen 700 miljoen neer voor de Amsterdamse kabel. Tegenstanders van deze "uitverkoop" dreigden met een referendum. De Amsterdamse gemeenteraad wilde daar echter niets van weten.
In Leiden wordt hooguit geklaagd dat de gemeente in 1993 het bod van Casema had moeten aannemen. Toch raken we ook hier langzaam maar zeker iedere zeggenschap over de kabel kwijt. De kabelverkoop zou een prachtig onderwerp voor een volgend Leids referendum kunnen zijn: "Wilt u straks nog zeggenschap over de elektronische openbare weg?"