Lokaal Kabaal 11, november 1995
Auteur: Gerrit de Wit
Overtuiging en geweld
De Makrobranden en de bomaanslagen op een ministerie en het huis van staatssecretaris Kosto vormden hoogtepunten van het anti- racistisch verzet. De Pyromanen tegen Apartheid, de Blij dat ik snij-activisten en de Revolutionaire Anti-Racistiese Aktie (RARA) werden beschouwd als raddraaiers die het vooral om geweld te doen was. Dat is niet waar, stelt Frank Buijs, die onlangs promoveerde met het proefschrift "Overtuiging en geweld".
Buijs werkt bij het Leids Instituut voor Sociaal-Wetenschappelijk Onderzoek. Dit instituut heeft een vakmatig zwak voor actievoerders. Men volgt hen dan ook nauwgezet. Het geweldsaspect van acties heeft Buijs altijd al gefascineerd. "Het maakt bij voor- en tegenstanders veel emoties los die vaak uitmonden in discussies over doel en middelen. Omdat hierbij vaak irrationele aspecten meespelen, leek het mij interessant om dit eens uit te pellen. Om eens nuchter over politiek geweld te schrijven. Een andere reden is heel banaal. Ik vind het namelijk gewoon spannend."
Het onderzoek
Het onderzoek richtte zich oorspronkelijk op Nederlands politiek geweld in de jaren tachtig en op de vraag wat politiek geweld veroorzaakt. De statistieken wezen uit dat de anti-apartheidsacties van 1985 tot 1989 het merendeel van het politieke geweld hebben gevormd. Buijs heeft daarom vooral aandacht aan die periode besteed. Het proefschrift beschrijft hoe de politiek en het bedrijfsleven met Zuid-Afrika in de maag zaten. Na een vijftigtal pagina's stuit Buijs op het fenomeen "de beweging": radicale actievoerders die zich op een onconventionele manier met de anti- apartheidsstrijd gaan bemoeien. Daarbij is 1985 een cruciaal jaar. Dan begint de serie aanslagen bij bedrijven die zaken doen in Zuid- Afrika. Buijs neemt flink de ruimte om de achtergronden van die acties te belichten. Hij concludeert dat het de actievoerders niet zozeer om het geweld te doen was. Het gebruik van gewelddadige middelen stoelt veeleer op een politieke keuze.
Gemotiveerde activisten
Buijs neemt de RARA-actievoerders serieus en heeft hun persverklaringen goed bestudeerd. "Mede door mijn eigen actie- verleden kan ik hun verklaringen analyseren en begrijpen wat er met sommige kronkels bedoeld werd." Hij bestrijdt dat het bij de RARA om politieke analfabeten zou gaan, zoals in de media regelmatig te horen was. Het gaat om politiek gemotiveerde activisten voor wie geweld, na breedvoerige overwegingen, de enige reële optie is geworden.
Justitie betaald
Buijs' onderzoek is grotendeels betaald door de Adviescommissie Extern Wetenschappelijk Onderzoek van Justitie. Zij heeft ongeveer 60.000 gulden bijgedragen. Dat daarmee zijn positie van onafhankelijk wetenschapper aangetast is, lijkt hem weinig te deren. "Die commissie heeft dat geld gegeven op basis van een vaag plan. Er werd zelfs geen begeleidingscommissie ingesteld." Buijs weet dat Justitie zijn onderzoek gretig zal bestuderen in de hoop aanwijzingen te vinden die naar de RARA-activisten en anderen leiden. "Inderdaad, alles kan gebruikt worden. Misschien gebeurt dat ook wel met Lokaal Kabaal. Daarom heb ik verschillende afwegingen moeten maken. Maar rationeel inzicht in geweldpleging is het belangrijkste. Als je bang bent voor misbruik kan nooit meer iets geschreven worden en dan komen we nooit toe aan een zorgvuldige analyse."