Lokaal Kabaal 11, november 1995
Auteur: Ellen de waard
Vooral vrouwelijke gemeenteambtenaren maken gebruik van de mogelijkheden om de zorg voor hun naasten te combineren met betaalde arbeid. Hun mannelijke collega's daarentegen nemen nog steeds veel te weinig verantwoordelijkheid in de zorgsfeer op zich.
Het Leidse emancipatiebeleid moet gemeenteambtenaren in staat stellen betaalde arbeid te combineren met de zorg voor kinderen, partners, familie en andere naasten. Benadrukt wordt dat juist mannen op dit gebied nog iets te leren hebben. Een motie van LWG/De Groenen-raadslid Vlasveld om daartoe een projectgroep mannenemancipatie op te richten werd echter verworpen.
Mannenemancipatie?
Om de emancipatie te bevorderen stimuleert de gemeente het gebruik van vier maatregelen. Uit onderzoek blijken de ambtenaren redelijk tevreden met deze maatregelen.
Vooral deeltijdarbeid wordt gezien als de belangrijkste sleutel tot emancipatie. Het zijn echter vooral vrouwen, namelijk meer dan de helft, die omwille van kinderen in deeltijd werken. Nog geen derde van de mannen werkt om die reden in deeltijd, hoewel dat vergeleken met de rest van het land nog redelijk is.
Een tweede maatregel, het ouderschapsverlof, is uitdrukkelijk bedoeld om ook mannen een deel van hun tijd te laten besteden aan de zorg van een kind tussen de geboorte en het vierde jaar. Toch maken maar liefst tweemaal zoveel vrouwen als mannen bij de gemeente gebruik van deze regeling.
Bijzonder verlof is bedoeld voor het verplegen of emotioneel bijstaan van zieke familieleden of andere naasten. Door een slechte registratie is onduidelijk hoe vaak hiervan gebruik wordt gemaakt, maar ongetwijfeld zullen dat merendeels vrouwen zijn. Ziekenverzorging is nog steeds een vrouwenzaak.
Tot slot betaalt de gemeente maar voor een beperkt aantal werknemers kinderopvang. Veel werkende ouders regelen het anders. Mannelijke en vrouwelijke ambtenaren maken ongeveer evenveel gebruik van gemeentelijke kinderopvang. Die maakt het vooral mogelijk dat vrouwen betaald kunnen blijven werken; mannen gaan er echter over het algemeen niet meer door zorgen.
Conservatief
Binnen 15 jaar kan zorg en werk eerlijk worden verdeeld, volgens een landelijke commissie. Hiertoe zouden wel eerst een aantal fiscale, financiële en arbeidstechnische voorwaarden moeten worden gecreëerd. Dat is geen simpel rekensommetje, maar een kwestie van politieke wil. Ingesleten rolpatronen, normen en waarden laten zich niet zo makkelijk veranderen. Enerzijds zal er van de mogelijkheden om betaald werk en zorg te combineren eerder gebruik worden gemaakt als de randvoorwaarden goed zijn. Daarmee wordt het ook maatschappelijk acceptabel. Anderzijds moet het daarmee samenhangende imago wel aanspreken. Zolang zorgtaken worden ondergewaardeerd en alleen een carrière status geeft, blijft er een drempel voor mannen bestaan.
Bij de gemeente vinden mannelijke leidinggevenden het gebruik van de maatregelen minder prettig. Ze krijgen het er drukker door. Dat komt omdat er geen geld wordt vrijgemaakt voor vervanging. Zo ondermijnt de gemeente haar eigen emancipatiebeleid. Vrouwelijke leidinggevenden ervaren hetzelfde ongemak maar hebben er veel meer begrip voor.
Een flink aantal leidinggevenden vindt dat er grenzen zijn aan de verantwoordelijkheid van de werkgever voor de organisatie van het privé-leven van haar werknemers. Voor hen geldt nog steeds dat werk voor privé-leven gaat en dat zorgtaken uitbesteed moeten worden. Ook dat houdt de huidige rolverdeling in stand.
Waar vrouwen zich in hun emancipatie al tientallen jaren op het traditioneel mannelijke terrein begeven, nemen mannen een afwachtende houding aan. Schoorvoetend beginnen zij nu eindelijk de voldoening van het vaderschap en zorg voor anderen te ontdekken. Men beseft dat een leven waarin alleen plaats is voor werk en carrière ten koste van de gezondheid en de samenleving gaat.
Aanbevelingen
De onderzoekers doen een aantal aanbevelingen om de maatregelen meer te integreren in het gemeenteapparaat. Een ervan is dat leidinggevenden het voorbeeld moeten geven. Zij werken nu meestal voltijds of meer. Ook het instellen van duobanen wordt aanbevolen. De beeldbepalende wethouders op het gebied van emancipatie, Hennie Koek en Jan "katoenen luiers" Laurier, vinden dat ze onvoldoende tijd hebben voor zorg en aandacht voor anderen in de privé-sfeer. Is de tijd nu rijp om de voorstellen voor een duo-wethouderschap uit de mottenballen te halen?