Lokaal Kabaal 13, januari 1996

Auteur: Eric Krebbers

200 duizend doden, bijna 4 miljoen vluchtelingen en ontelbare systematische verkrachtingen. De oorlog in Joegoslavië komt niet door irrationele etnische fanatiekelingen die elkaar zomaar in de haren vliegen. De burgeroorlog hangt samen met de verrechtsing in heel Europa en de economische expansie van de Europese Unie (lees: Duitsland) naar het Oosten. Alleen een sterke internationale progressieve beweging kan nieuwe 'Joegoslaviës' voorkomen.

In Duitsland vreest men de terugkeer van honderden extreemrechtse huurlingen uit Kroatië. Samen met collega's uit heel Europa hebben die "Kroatië en Europa verdedigd tegen de barbarij van de Islam en het communisme". Eenmaal thuis kunnen ze, goed geoefend, in de voetsporen treden van hun illustere voorgangers van de SA. Ook de neo-nazi's van de Nederlands Kroatische Werkgemeenschap zullen terugkeren. Joegoslavië was de proeftuin van snel groeiend extreem-rechts in heel Europa.

Zondebokken

Na Tito's dood in 1980 wordt het reële inkomen van de Joegoslaven binnen 5 jaar meer dan gehalveerd. Het IMF neemt het land in de wurggreep en sociale wetten worden afgeschaft. Het kapitalisme doorbreekt de onderlinge solidariteit. Gemeenschappen vallen langzaam uiteen en voor velen wordt het steeds onduidelijker waar men nog bij hoort. Nationalisten springen in dat gat en bieden de Joegoslaven nieuwe identiteiten. De media, in handen van de opkomende kapitalistische klasse, spugen dagelijks nationalistische propaganda uit: wees trots dat je een Kroaat, een Sloveen, een Moslim, of een Serviër bent. De schuld van de armoede wordt gelegd bij de anderen. De elites gebruiken de oorlog die daarop volgt om hun deel van het land, de fabrieken en de mijnen veilig te stellen.

Mannenwaan

Mannen worden niet alleen aangesproken met nationalisme maar vooral ook, zoals gebruikelijk bij extreem-rechts, op hun mannelijkheid. Door armoede en onzekerheid getroffen mannelijke ego's worden door alle partijen opgepoetst met een ziekelijke mannenwaan. Zo ontwikkelen de Moslimleiders zich steeds meer tot vrouwvijandige fundamentalisten. De Kroatische leider Tudjmann schaft abortus af en vindt het de taak van de vrouw 4 kinderen te baren voor zijn kersverse staat. Tijdens de oorlog zijn systematische verkrachtingen aan de orde van de dag. De 10 duizend leden tellende Onafhankelijke Vrouwen Associatie van Tuzla (Bosnië), die zich verzet tegen nationalisme en onder meer voedselhulp aan vrouwen verstrekt, constateert dat steeds meer mannen zich ook schuldig maken aan mishandeling van hun 'eigen' vrouw.

Expansie

In 1932 was er ook een burgeroorlog in Joegoslavië. Opstandige Kroaten wilden zich afscheiden. Duitsland wilde Kroatië binnen haar economische invloedssfeer brengen en steunde de opstandelingen met wapens en geld. Engeland en Frankrijk zagen die Duitse expansie niet zitten en steunden de regering in Belgrado. De Duitse poging mislukte, maar bijna 10 jaar later, na de machtsovername van Hitler, veroverden de Duitsers het land alsnog. Ze stichtten een 'onafhankelijk' Kroatië dat bijna een miljoen Serviërs, Joden, Roma en linksen in kampen ombracht.

Ook nu zet Duitsland de toon. Het land dwingt de EU begin 1992 om Slovenië en Kroatië te erkennen, waarna de oorlog om Bosnië in alle hevigheid losbarst. De Duitse elite doet een hernieuwde poging de meer geïndustrialiseerde delen van Joegoslavië economisch te annexeren en binnen de door haar gedomineerde EU te loodsen. Engeland en Frankrijk zien de snelle Duitse expansie met lede ogen aan en werken de Duitse plannen tegen door eenzijdige maatregelen tegen Servië te blokkeren. Ondanks het embargo levert Duitsland Kroatië ruim 1,5 miljard DM aan wapens en overspoelt het de nieuwe fascistische staat met militaire adviseurs.

Sinds kort zijn er weer Duitse troepen in Joegoslavië. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog opereert het Duitse leger buiten haar grenzen. Niet alleen voor extreem-rechts blijkt Joegoslavië een oefenterrein. Allerlei wapensystemen en snelle interventiemachten maken er hun opwachting onder het mom van humanitaire interventies. En de praktijken van de VN-troepen doen soms niet onder voor die van de plaatselijke milities.

Interventies

Progressief Nederland weet niet wat te doen. Sommigen juichen de etnische opdeling van Bosnië toe. Maar zolang er armoede en ongelijkheid is zal er geen vrede zijn en zeker niet in "etnisch zuivere staten". Anderen pleiten voor militaire interventies. Maar de oorlog is mede veroorzaakt door bemoeienissen van Westerse machten. Het is zinvoller het militarisme te bestrijden en deserteurs en dienstweigeraars te steunen.

Veel progressieve mensen geven uitsluitend humanitaire steun. Maar er zijn ook progressieve steunorganisaties, bijvoorbeeld de International Workers Aid (IWA). IWA steunt de stad Tuzla en werd opgericht door Engelse mijnwerkers. De vakbonden van Tuzla hadden hen gesteund bij stakingen tegen de regering Thatcher. Een mooi staaltje wederzijdse solidariteit.

Tuzla is de enige grote stad in Joegoslavië waar bij de verkiezingen progressieve multi-etnische partijen wonnen en niet de nationalistische. De stad kent nog steeds onafhankelijke media, linkse vakbonden en vrouwenorganisaties. De sterke linkse tradities zorgen er voor dat de stad nauwelijks etnische conflicten kent, ofschoon hij midden in het strijdtoneel ligt.

Hoe is het mogelijk dat er in de jaren negentig een volkerenmoord heeft kunnen ontstaan? Wat hebben wij ermee te maken? Wat kunnen wij er aan doen? Zou zoiets ook bij ons kunnen plaatsvinden? Over die vragen zullen op 31 januari de volgende sprekers het hoofd breken: Dusanna Mitrovic (vluchtelinge), Joke Sorgdrager (raadslid D66), Rianne Peeters (raadslid GroenLinks), Frits ter Kuile (lid Balkan Peace-team), Hans Feddema (cultureel antropoloog) en Eric Krebbers (Infocentrum De Invalshoek). De avond start met een video van de vredesgroep 't Kan anders.

Aanvang: 20:00, Verbeekstraat 6B. Meer informatie? Werkgroep vrede en Ontwapening FNV afdeling Leiden 071-5141296.

Terug