Lokaal Kabaal 14, februari 1996
Auteur: Eric Krebbers
"Vertrouw niet op burgerlijke ongehoorzaamheid"
Binnenkort bespreekt de Tweede Kamer de Koppelingswet. Vooruitlopend op de invoering van deze uitsluitingswet heeft de gemeente Leiden illegalen alvast onderwijs en gezondheidszorg gegarandeerd. Op een bijeenkomst werd opgeroepen tot burgerlijke ongehoorzaamheid, mocht de wet ingevoerd worden. De arts Jeroen Ketel vertrouwt daar echter niet zo op.
Begin januari organiseerden het Meldpunt Discriminatie en De Fabel een bijeenkomst tegen de wet. Onder de ruim 70 bezoekers bevonden zich veel vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties. De verontwaardiging over de nieuwe wet bleek groot. Spreker Tjabel Nieuwenhuizen, van het Centrum Buitenlanders Rijn en Lek, riep op tot burgerlijke ongehoorzaamheid. Leraren en hulpverleners zouden gewoon hun diensten moeten blijven verlenen aan illegalen.
Ongehoorzaamheid
Ketel heeft weinig vertrouwen in burgerlijke ongehoorzaamheid: "In de oorlog werkten de Nederlanders prima mee met de deportatie van de joden. In geen ander land verliep dat zo vlot. Wij hadden een zeer moderne registratie en een gewillig ambtenarenapparaat. Men dacht vanuit hetzelfde overlegmodel als nu: het corporatisme. Er was ook toen nauwelijks anti-fascistisch verzet. Na de oorlog heeft men de schuld aan de Duitsers gegeven en de massale collaboratie is zodoende nooit verwerkt. Men heeft niets geleerd.
Daardoor kan de overheid nu dezelfde oude truc uithalen. Ze verdeelt de bevolking opnieuw in vervolgers en vervolgden. Het is voor velen een onzekere tijd. Zet hen een pet op, laat hen anderen vervolgen en een groot deel zal de rechtvaardigingen voor die vervolging willen geloven. De joodse schrijver Isaac Singer schreef eens: "De mens is een stinkerd. Als hij geslagen wordt kermt hij, als een ander geslagen wordt verzint hij een theorie." Het Duitse anti-semitisme had tot doel de rest van de bevolking te onderwerpen. Als je mensen zover krijgt dat ze anderen vervolgen, heb je ze in je macht. Hitler onderdrukte het Duitse volk, dat wordt wel eens vergeten."
Organiseren
In Frankrijk en Duitsland riskeren illegalenhulpverleners jarenlange gevangenisstraffen. Op de bijeenkomst zei de huisarts Keja Fogelberg echter strijdbaar dat ze zich door geen wet zou laten tegenhouden. Ketel: "Er zijn gelukkig best wat artsen die niet zullen wachten met hulp aan een illegaal tot de wettelijk voorgeschreven "levensbedreigende situatie" ingetreden is. Maar de ervaring leert dat 80% van de mensen erin trapt en collaboreert, intellectuelen niet uitgezonderd. Individueel weigeren om mee te werken is vrijwel ondoenlijk, ook vanwege de financiële gevolgen. Kies je toch voor burgerlijke ongehoorzaamheid als strategie, dan moet je dat organiseren via de maatschappelijke organisaties die erbij betrokken zijn. Zoals het initiatief van Fogelberg om de zorgverzekeraars zover te krijgen dat ze de medische hulp aan illegalen toch blijven vergoeden. Maar beter blijft het om de verdeling in vervolgers en vervolgden te voorkomen."
Wijzigingen
Op de bijeenkomst werd afgesproken dat de aanwezige organisaties een verklaring aan de Tweede Kamer zullen ondertekenen. Naar aanleiding van een soortgelijke avond in Den Haag schreef een Haagse wethouder een brief aan het kabinet. De regering reageerde met twee kleine wijzigingen van de plannen. Leraren hoeven straks niet zelf de verblijfsvergunningen van hun leerlingen te controleren en illegalen worden pas na hun 18e van school getrapt. De middelbare scholen vallen daarmee buiten de regeling en het volwassenenonderwijs komt alleen te staan in haar verzet. Ketel: "Dat zijn tactische stappen van de overheid. Ze willen het met kleine stapjes invoeren, opdat het verzet beperkt blijft. Het is wel goed dat de leraren niet zelf hoeven te controleren, want veel mogelijkheden om zelf een oogje dicht te knijpen hebben ze toch niet."
Ketel vindt het goed om zo "gaten in de wet te schieten" met humane argumenten, maar denkt dat dit soort wetten alleen nog maar te stoppen is met een bredere aanpak. "De rest van de mensen kan het niet schelen. Ze hebben het zelf al zwaar genoeg. Je moet hen laten zien dat zulke wetten ook hun belang kunnen gaan schaden. Maar dan moet je je breder organiseren, met een aantal programmapunten, waarvan migratie er maar een is. Niet blijven steken in de hulpverlening, maar de problemen politiek vertalen. De verrechtsing moet tegengehouden worden en daarbij moet je aangeven in welke richting jij wilt dat de samenleving zich ontwikkelt."
Oudere generatie
In de oorlog ging het ook met kleine stapjes. De eerste wet tegen de joden was de wet op het ritueel slachten, al snel gevolgd door uitsluiting, legitimatieplicht, opsluiting en uiteindelijk deportatie en vernietiging. Ketel: "Het is nu vergelijkbaar, maar niet hetzelfde. De Koppelingswet is geen vernietigingswet. De joden waren toen overigens een snel emanciperende en daarom voor de wankele orde gevaarlijke groep. De huidige illegalen zijn volstrekt marginaal. De zich nu emanciperende migranten van de vorige generatie vormen veel eerder een gevaar voor de gevestigde macht." In België worden al plannen gemaakt om ook iedere genaturaliseerde migrant bij een misdaad het staatsburgerschap te ontnemen en te deporteren.