Lokaal Kabaal 15, februari 1996
Auteur: Eric Krebbers
Fokker Space gaat vernietigingswapens testen
Heel Nederland lijkt in rep en roer: Fokker is failliet. Heel Fokker? Nee, de winstgevende Leidse ruimtevaarttak Fokker Space blijft overeind, voor de helft overgenomen door het omstreden nucleaire bedrijf Ultra Centrifuge Nederland (UCN). Ruimtevaart blijkt bijzonder populair, maar niet uitsluitend vanwege de wetenschappelijke jongensdromen. Militaire en economische belangen strijden er om voorrang. Net als bij het moederbedrijf Fokker.
Fokker is groot geworden door de bouw van militaire vliegtuigen voor onder meer fascisten als Franco en Hitler. In de Eerste Wereldoorlog levert de vliegtuigbouwer de Duitsers overigens al vliegtuigen met unieke mitrailleurs. Pas na de Tweede Wereldoorlog begeeft Fokker zich op de markt van de burgerluchtvaart, maar blijft de op twee na grootste wapenproducent in Nederland.
De orderportefeuille van Fokker zit behoorlijk vol, maar de ontwikkeling van nieuwe toestellen wordt steeds duurder en in 1987 is het bedrijf nagenoeg failliet. De overheid besluit de helft van de aandelen te kopen en zal in de loop der jaren in totaal meer dan 3 miljard (!) belastinggeld schenken. Ook tekent directeur Swarttouw een wurgcontract met DASA, een dochter van het machtige Daimler-Benz. Fokker verplicht zich uitsluitend vliegtuigrompen te kopen bij DASA, en wel voor 4 miljoen meer dan de prijs op de wereldmarkt. Jaarlijks zuigt vampier DASA zo meer dan 150 miljoen uit Fokker.
Begin 1992 gaat het zo slecht met Fokker dat de nieuwe directeur Nederkoorn naar Duitsland gaat om de prijs van rompen omlaag te krijgen. Hij verbaast vriend en vijand door plots zijn bedrijf voor een schijntje aan DASA te verkopen. Een vriendenprijsje omdat Fokker slechte toekomstvoorspellingen heeft, vanwege DASA's eigen wurgcontract! De Nederlandse belastingbetaler wordt voor tientallen miljoenen opgelicht. Later blijkt Nederkoorn van DASA een douceurtje van 25 miljoen te hebben ontvangen. DASA blijft ruim 120 miljoen per jaar uit Fokker zuigen en begin dit jaar is het bedrijf leeg.
Kernwapens
Fokker Space is als enige afdeling niet verkocht aan DASA maar aan UCN. UCN is een staatsbedrijf, dat in haar 25-jarig bestaan meer dan een half miljard aan belastinggeld heeft ontvangen. UCN werkt samen met Duitsland en Engeland in het uraniumverrijkingsproject Urenco. Urenco is onder meer begonnen als project om Duitsland aan kennis over kernwapens te helpen. Grondwettelijk mag het land daar namelijk niet over beschikken. Urenco is zodoende in Almelo gevestigd, net over de grens. Overigens hebben ook Pakistaanse en Iraakse spionnen Urenco de kennis ontfutseld om kernwapens te maken.
Het bedrijf is eind jaren 70, begin jaren 80, doelwit van demonstraties, bezettingen en blokkades, waaraan tienduizenden mensen deelnemen. Daarna zetten de actievoerders de strijd met juridische middelen voort. Men krijgt de rechter zover de vergunningen van Urenco te vernietigen. De radio-activiteit in de omgeving overschrijdt namelijk alle normen. Er draaien duizenden ultracentrifuges om uranium te verrijken en er ligt 50 miljoen kilo hoog radio-actief afval opgeslagen, waarvan niemand weet wat ermee moet gebeuren. Ondanks de rechterlijke uitspraak geeft de overheid haar bedrijf toestemming gewoon door te produceren.
Ruimtevaart
UCN is geen vreemde voor Fokker. Het bedrijf ontwierp al de klimaatbeheersing voor de Fokkertoestellen en voor Fokker Space bedacht men scharnieren voor de ruimtezonnepanelen. Fokker Space is Europa's grootste producent van zulke panelen.
Fokker Space heeft haar bestaan te danken aan de stuwende kracht van het ministerie van Defensie bij de ontwikkeling van raketten en satellieten. Zo is het bedrijf gespecialiseerd in simulatietechnieken voor militaire raketten, zoals de beruchte Amerikaanse luchtdoelraket Stinger en de Franse anti-tankraket TRIGAT. Fokker Space adverteert ook met haar ervaringen met de patriot-raket, de F-16, Taiwanese onderzeeërs en de Arianeraket. Die laatste brengt naast commerciële en wetenschappelijke ook veel militaire satellieten in de ruimte.
Ruimtevaart is altijd nauw verbonden geweest met het militarisme. Haar populariteit ontleent de industrie aan de spannende jongensdromen van de Thunderbirds en Star Trek. Op de Star Trekdag in het Leidse Antonius Clubhuis werd onlangs gezegd dat "het respect voor andere culturen en religies" de kern van de serie is. Toch begint iedere aflevering met de zin: "Space, the final frontier", waarbij de ruimtevaart onwillekeurig vergeleken wordt met de gewelddadige expansie van Europa in Amerika.
Bio- science Park
Met haar 440 werknemers is Fokker Space Nederlands grootste ruimtevaartbedrijf. In april 1994 betrok het bedrijf haar fonkelnieuwe hoofdkwartier van 23 miljoen aan de Plesmanlaan. Fokker Space wil nog dit jaar uitbreiden met nieuwe testhallen en kantoren. Nu wordt alle apparatuur nog getest in de vestiging op Schiphol. Men hoopt straks alle activiteiten in Leiden te kunnen bundelen. De gemeente moet de wapenhandelaar nog toestemming geven voor de uitbreiding. Dat zal geen problemen opleveren. De gemeente zal zich niet afvragen hoeveel doden Fokker Space al op haar geweten heeft. Als het om het Bio-science Park gaat zet de gemeente haar menselijk masker graag even af.