Lokaal Kabaal 16, maart 1996

Auteur: Harry Westerink

De Boekenweek 1996, van 13 tot 23 maart, staat in het teken van Zuid-Amerikaanse en Caribische literatuur. Het motto "Eeuwig El Dorado" verwijst naar de mythe over de koning El Dorado en een meer van stofgoud. Europese ontdekkingsreizigers dachten dat zich ergens in de Latijns-Amerikaanse binnenlanden een paradijselijk goudland bevond. De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB), die de promotie van de jaarlijkse Boekenweek voor haar rekening neemt, heeft dit thema feestelijk uitgewerkt. Maar het is niet alles goud wat er blinkt...

Latijns-Amerikaanse cultuur is, anders dan de Europese, nauw verbonden het politiek. Dat moet ook CPNB-directeur Henk Kraima toegeven: "Geen oeuvre of er klinkt de aanklacht tegen het ondemocratisch machtsmisbruik in door. Latijns-Amerikaanse auteurs moeten stelling nemen." Daarom is het bijzonder spijtig dat de CPNB haar thema zo a-politiek presenteert. Men heeft voor boekhandels promotiemateriaal ontwikkeld, zoals "een winkel/etalagedecoratie, voorzien van Latijns-Amerikaanse motieven, uitgevoerd in een voor Latijns-Amerika typerend materiaal: geverfd blik. Een vrolijke eye-catcher waarmee u uw klanten laat weten dat uw zaak in samba-stemming is en dat u van de Boekenweek een grandioos feest gaat maken". Ook geeft de CPNB boekhandelaren 'nuttige' tips: "Al met een paar simpele attributen geeft u uw zaak een Latijns-Amerikaans cachet. Schalen met knapperige taco's, een verzameling cactussen, een paar flesjes Mexicaans bier, gitaren, sambaballen, sombrero's, reisaffiches... het zijn sfeermakers van jewelste. Dat móet tot aankopen leiden."

Verzetsstrijders

De CPNB vindt dat er zoveel titels zijn "dat de klanten door de bomen het bos niet meer zien." Maatschappijkritische literatuur wordt maar mondjesmaat gepromoot. Eduardo Galeano, een van de grootste Latijns-Amerikaanse auteurs van deze eeuw, komt nauwelijks ter sprake. Dat geldt ook voor Pablo Neruda, Ernesto Che Guevara, Mauricio Rosencof, Eleuterio Fernández Huidobro en Rigoberta Menchu. Allemaal schrijvers én verzetsstrijders. Dit voorjaar verschijnen er van een aantal van hen nieuwe titels en herdrukken. Ze zijn dus actueel genoeg, maar de CPNB maakt liever furore met auteurs die eerder het leesplezier bevorderen dan de politieke strijdlust aanwakkeren, zoals Isabel Allende, Gabriel García Márquez en de ronduit conservatieve Mario Vargas Llosa.

Nederlandse Bank

Aandacht hebben vooral de auteurs gekregen die 'iets' over goud en Eldorado hebben geschreven. Daaraan heeft Albert Helman, Surinaams auteur van Indiaanse afkomst, het te danken dat zijn onthutsende "Kroniek van Eldorado" in de publiciteit is gekomen. De inleiding die Helman voor het Boekenweekmagazine schreef, staat in schril contrast met de "samba-stemming" van de CPNB: "Onnoemelijke schade tijdens hun vergeefse zoektochten naar het legendarische meer brachten de avonturiers toe aan de Indianen. Niet alleen door de alcohol en de venerische ziekten die zij in het grote Guyana introduceerden, en door de vergiftiging van het water met het kwikzilver waarmee zij stofgoud uit steengruis en rivierzand zochten, maar het allermeest door hun vuurwapens." Dat goud leverde de vinders weinig op: "Een enkeling werd er misschien gelukkiger door. Voor het overige kwam het uiteindelijk veelal terecht in de kelders van de centrale banken. Zodat de absurde situatie ontstond dat het eerst met grote moeite en ten koste van talloze mensenlevens aan de aarde onttrokken, opnieuw begraven wordt, waar het nutteloos (als 'dekking' voor bankpapier) ligt te liggen op even ontoegankelijke plaatsen als Fort Worth in de Verenigde Staten, of ergens onder het Westeinde in Amsterdam, onder de hoede van de president van de Nederlandse Bank, meneer Duisenberg. Werkelijk, absurder kan het niet!"

Leids festival

In Leiden vormt het Boekenweekthema de aanleiding voor een Latijns-Amerikaans literatuurfestival. Opvallend is de inbreng van Nederlandse auteurs die 'er' zijn geweest. Inez van Dullemen praat over Mexico, Ineke Holtwijk over Brazilië en Jan Brokken over het hele continent. Carolijn Visser signeert "Het goud van Bonanza", een reisverhaal over Nicaragua. Doortje ter Horst bespreekt het magisch-realisme in de Latijns-Amerikaanse literatuur. De "feestelijke slotavond" op 22 maart in het Volkshuis is de enige bijeenkomst waarbij auteurs uit Zuid-Amerika en het Caribisch gebied zelf aanwezig zijn: de dichters Guillaume Pool, Igma van Putte en Ricardo Cuadros. Het Boekenweekmotto zal vooral aanslaan bij literaire goudzoekers die een continent willen ontdekken dat al 500 jaar wordt geplunderd en leeggeroofd, zowel economisch als cultureel.

Terug