Lokaal Kabaal 17, april 1996
Auteur: Gerrit de Wit
Nieuwe jeugdgevangenis in Sassenheim valt slecht bij de rijken
De immer voortschrijdende verrechtsing in de Nederlandse samenleving infecteert ook het detentiebeleid. De ene na de andere gevangenis wordt uit de grond gestampt. Zelfs Sassenheim ontkomt niet aan de bouwdrift. Maar de brave burgers die het repressieve beleid het fanatiekst ondersteunen raken in paniek als zo'n 'poel des verderfs' in hun achtertuin belandt.
De explosieve gevangenisbouw is niet zozeer te wijten aan een toename van de misdaad als wel aan de steeds zwaardere straffen die op vergrijpen volgen. Hierdoor vindt weinig doorstroming in de gevangenissen plaats en schreeuwen vele politici moord en brand om meer cellen. In 1960 waren er een kleine 5000 cellen in Nederland. Na voltooiing van het ambitieuze bouwprogramma CAP'96 zal Justitie eind dit jaar kunnen beschikken over maar liefst 12000 cellen. Minister Sorgdrager vindt het nog niet genoeg. In februari pleitte zij voor 3000 extra cellen. Hiermee zal Nederland zich in de top van Europa nestelen wat betreft het aantal cellen per 100 duizend inwoners.
Frentrop
In het kader van CAP`96 zal in Sassenheim dit jaar een nieuwe gesloten jeugdgevangenis gebouwd worden. De private Frentrop Stichting Teylingereind zal de gevangenis beheren. Zij krijgt voor haar werk jaarlijks een budget van Justitie. De stichting zal haar personeel, inclusief de bewakers, zelf aantrekken. In Sassenheim zullen 72 jongeren tussen 12 en 18 jaar opgesloten worden voor maximaal 4 maanden. Gevangenisdirecteur Vermeer vertelt dat de jongeren over zes units verdeeld zullen worden. "De jongeren zullen niet de hele dag opgesloten zitten. Ze zullen ook scholing en therapie krijgen. Verder heeft elke unit een huiskamer." De Frentrop Stichting baat in totaal 5 jeugdgevangenissen in Nederland uit.
Sober regime
Het rücksichlose Nederlandse detentiebeleid brengt hoge kosten met zich mee. Om kosten te besparen krijgen bepaalde groepen gevangenen minder bewegingsvrijheid. Zo mogen illegalen in het Alphense Huis van Bewaring De Geniepoort nog maar 8 uur per dag hun cel uit, tegen 14 uur voor de aldaar verblijvende 'gewone' gedetineerden. De uren dat de gevangenen uit de cel mogen, worden grotendeels opgevuld met gedwongen strafarbeid voor het schamele bedrag van ƒ 1,20 per uur. Het activiteitenprogramma dat de illegalen krijgen aangeboden is ook magerder dan normaal.
Ook andere gevangenen ontkomen niet aan het bezuinigingsbeleid. Minister Sorgdrager pleitte onlangs namelijk voor meer sobere cellen, waarbij mogelijkheden voor werk, sport en recreatie flink worden teruggeschroefd. Drie oud-voorzitters van de Vereniging voor Directieleden van Penitentiaire Inrichtingen schreven een brandbrief naar Sorgdrager. Volgens hen komt met de invoering van sobere cellen "de veiligheid, de doelmatigheid en de menswaardigheid" van het gevangenissysteem in gevaar. De briefschrijvers houden ook rekening met een hoger aantal zelfdodingen en het ontstaan van opstanden in gevangenissen. Volgens Van de Putte, één van de briefschrijvers, "lijkt niemand nog geïnteresseerd in de kwaliteit van de gevangenissen. Politiek telt alleen nog de capaciteit". En het debat is verworden tot "een onderhandelingsspel over het steeds groter maken van een zwart gat in de maatschappij waar we alle vuil en rotzooi in kunnen schuiven".
Achtergronden
Er wordt nauwelijks gesproken over achtergronden van criminaliteit. Volgens de Groningse criminoloog Riekent Jongman is de grote ongelijkheid in de samenleving een belangrijke oorzaak van criminaliteit. Hij stelt dat het misdaadcijfer onder baanlozen hoger is dan onder baanbezitters. "Bijvoorbeeld in de jaren dertig, een tijd waarin mensen nog honger leden. Het waren toen vooral de werkloze vaders die op pad gingen om de knorrende magen van hun kinderen te vullen. Logisch dat je ging stelen, ik zou het crimineel vinden als je dit niet zou doen. Nu zie je hetzelfde verschijnsel, het zijn vooral de jonge vaders zonder een baan. Enige vorm van luxe is nu hetzelfde als toen brood op de plank. Het is toch vreselijk als je zoontje van de vereniging af moet omdat er geen geld meer is", aldus Jongman. De onderzoeker vindt dan ook dat de overheid zich in eerste plaats zou moeten richten op de herverdeling van werk en rechten onder haar burgers. "Als je het hier niet mee eens bent, vind ik dat je als samenleving het recht hebt verloren om te kankeren over criminaliteit. Of je behandelt mensen eerlijker of je zeurt niet."
Ook gevangenisstraf is volgens Jongman niet de oplossing om de misdaad een halt toe te roepen. "Iedereen die pleit voor meer gevangenisstraf, pleit voor meer slachtoffers in de toekomst. Potentiële remmen, zoals vrouw, vrienden, en een baan, worden door de vrijheidsberoving alleen maar verzwakt."
De welgestelde bewoners van villapark Clinckenberg in Oegstgeest, dat dicht bij de jeugdgevangenis in Sassenheim ligt, zijn het ongetwijfeld niet eens met Jongman. Maar "zeuren" kunnen ze wel. Ze vrezen dat met de bezoekers van de jeugdgevangenis de drugshandel en inbraken in de omgeving toe zullen nemen. Zij achten het dan niet onaannemelijk dat de waarde van hun huizen zal dalen. "Dan worden wij rechtstreeks in ons belang getroffen", schrijven de bewoners in een bezwaarschrift.