Lokaal Kabaal 19, september 1996

Auteur: Ellen de Waard

Nestbevuilers

Dit jaar is het 400 jaar geleden dat de eerste Nederlanders voet aan wal zetten in Java. In zijn boek "Nestbevuilers" maakt Ewald Vanvugt een eregalerij voor die mensen die de wandaden van het Nederlandse kolonialisme aan de kaak hebben gesteld. Velen werden doodgezwegen, anderen te vuur en te zwaard bestreden en maatschappelijk verguisd.

In een vijftigtal miniportretten wordt een beeld geschetst van de verschillende critici. Verschillende thema's, zoals slavernij, prostitutie, opiumhandel, oorlogvoering, propaganda en censuur, worden belicht. Veel critici zochten zelf hun geluk in de koloniën, maar schrokken van de ongekende onderdrukking, willekeur en minachting voor de gekoloniseerden.

Al in de zestiende eeuw staat Nederland bekend om haar wrede koloniale bewind en de slavernij. Grootste drijfveer voor de kolonisatie was uiteraard het materiële gewin. De tegenwoordige ABN-Amro Bank en de koninklijke familie hebben hun kapitalen grotendeels te danken aan de winst die gemaakt werd met de handel in opium in de Oost, die gereguleerd werd door de Nederlandse overheid. In 1854 schrijft Van Hoëvell: "Nederland is een rijk land. Elke woning een paleis, maar de schatten, waardoor die paleizen werden opgetrokken, zijn voor een deel de uitgeperste levenssappen, het zweet en bloed van onder knellende geeselslagen zich krommende slaven."

Velen maakten de zeetocht naar de Oost of de West uit materiële honger, avontuur, heerszucht, maar ook om te ontsnappen aan het strenge, tuchtige leven in Nederland. Sommige critici, zoals Cohen en Székely-Lulofs, verwoordden helder de seksuele drijfveer als de motor van de hele koloniale onderneming. Veel inlandse vrouwen konden zich alleen als hoer annex huishoudster staande houden onder het grotendeels uit Nederlandse mannen bestaande koloniale bewind.

Aan de orde komt ook hoe wetenschappers, als antropologen en etnografen, hun kennis over de volken in dienst van een despotische overheid stelden, die daarmee haar voordeel deed. Veel kunstschatten zijn geroofd en worden heden ten dage nog steeds tentoongesteld in Nederlandse musea, zoals in het Museum van Volkenkunde in Leiden.

In zijn nawoord richt Vanvugt zich rechtstreeks tot koningin Beatrix. Hij bestempelt haar toespraak in 1995 bij het staatsbezoek aan Indonesië als huichelarij. De mythe dat het koloniale bestuur goed was voor beide partijen wordt door talloze critici ondergraven, maar door Beatrix weer als excuus gebruikt. Door zijn persoonlijke aanklacht en het schrijven van dit soort boeken heeft Vanvugt zichzelf ook een plaats in de eregalerij van nestbevuilers verschaft.

Nestbevuilers, Ewald Vanvugt. Uitgeverij: Babylon-De Geus, ƒ 34,50

Terug