Lokaal Kabaal 21, februari 1997

Auteur: Gerrit de Wit

Medio 1996 gingen 1500 politieke gevangenen in Turkije 69 dagen in hongerstaking. Ze verzetten zich tegen de verslechtering van het gevangenisregime voor politieke gevangenen. Uiteindelijk overleden er 12. Op 29 januari is hierover in Leiden een bijeenkomst met het Turkije Komitee en het DHKC-Informatiebureau.

In de Turkse gevangenissen zitten 10 duizend politieke gevangenen. Ongeveer 6 duizend daarvan zonder rechtsgeldig vonnis. Onder de gevangenen bevinden zich intellectuelen, vakbondsactivisten, studenten, arbeiders, medewerkers van oppositionele linkse bladen, en militante links-revolutionaire of Koerdische verzetsstrijders. Velen zijn veroordeeld tot lange gevangenisstraffen.

Lange traditie

De omstandigheden in de gevangenissen zijn ronduit miserabel. Ze zijn overbevolkt: 50 tot 100 gevangenen per cel zijn geen uitzondering. Het gevangenispersoneel heeft lak aan de mensenrechten. Folter is aan de orde van de dag. In de afgelopen 16 jaar, sinds de militaire coup van 12 september 1980, werden 206 politieke gevangenen vermoord. Door folter, tijdens hongerstakingen, en door het onthouden van medische zorg. Het is dan ook geen wonder dat het verzet in de gevangenissen een lange traditie kent.

In 1983 probeerde de Turkse staat de gevangenen te verplichten tot het dragen van een gevangenisuniform. Eerder verbood men al het bezit van pen en papier en nam men boeken in beslag. Dagbladen en televisie waren sowieso niet toegestaan. De gevangenen die de uniformen weigerden, werden overgeplaatst naar de Sagmalcilar-gevangenis die geschikt was voor isolatiedetentie. De repressie werd doorkruist door een hongerstaking van 2000 gevangenen. Vier van hen overleefden dat niet.

Bloedbladen

Een ander voorbeeld is de strijd eind 1995. Nadat 4 revolutionaire gevangenen ontsnapten uit de gevangenis van Izmir, reageerde de staat met zware sancties tegen de politieke gevangenen. De cellen werden met veel geweld geplunderd. Later werden de cellen opnieuw bestormd. De gevangenen barricadeerden dit keer hun cellen om de aanval af te slaan. Speciale eenheden boorden toen gaten in het dak en gooiden gasgranaten naar binnen. Toen lukte het hen om de cellen te bestormen en men richtte opnieuw een bloedbad aan. Tientallen gevangenen raakten zwaar gewond door ijzeren staven en knuppels. Drie gevangenen kwamen om het leven.

Het bloedbad leidde tot een hongerstaking binnen en buiten de gevangenis. Er werden eisen geformuleerd tegen het repressieve staatsgeweld. Na 45 dagen hadden de gevangenen gewonnen. Al hun eisen werden ingewilligd. Maar korte tijd later werden de aanvallen tegen de gevangenen weer voortgezet. Speciale politie-eenheden bestormden opnieuw de cellen. Vier gevangenen werden vermoord. In meerdere steden kwam het tot felle botsingen tussen demonstranten en de politie. Veel demonstranten werden bruut in elkaar geslagen en tijdens de begrafenisceremonies werden 2 duizend mensen opgepakt.

Mensenrechten

Op 6 mei 1996 kondigde de toenmalige minister van Justitie Mehmet Agar aan dat het maar eens afgelopen moest zijn met het luxe leven in de gevangenissen. Agar is betrokken geweest bij standrechtelijke executies, verdwijningen, doodseskaders en was in zijn tijd als politiecommissaris niet te beroerd om bij het martelen zelf de handen uit de mouwen te steken. Per decreet schafte hij het bezoekrecht af en perkte hij het recht op juridische bijstand in. Politieke gevangenen zouden voortaan opgesloten worden in een nieuwe gevangenis in Eskisehir, in de volksmond "de doodskist" genoemd. De gevangenen hadden zelfs niet meer het recht om hun processen bij te wonen. Meer dan 1500 politieke gevangenen van verschillende linkse stromingen gingen hiertegen op 19 mei in hongerstaking.

Internationaal protest

De onvermurwbare Turkse regering wilde haar decreet niet intrekken. Toen gingen honderden mannen en vrouwen, familieleden, en leden van vakbonden, politieke partijen, studentenorganisaties en mensenrechtenrechtenorganisaties in solidariteitshongerstaking.

Ook werd een stadswijk in Istanboel, door middel van barricades, afgesloten voor de politie. Het aantal bomaanslagen en aanslagen op politiemensen nam iedere dag toe. De dood van de eerste hongerstakers zette diverse regeringen onder druk om ook te protesteren. Zelfs Eurocommissaris Hans van den Broek sprak, geheel tegen zijn gewoonte in, zijn ongerustheid uit. De socialistische fractie van het Europees parlement kondigde aan een subsidie van 1 miljard te blokkeren. Het Turkse regime ging op 27 juli 1996 uiteindelijk overstag. Het decreet werd ingetrokken en alle eisen van de hongerstakers werden ingewilligd. Veel van de overlevende hongerstakers zullen nog jarenlang moeten revalideren.

Van levensbelang

De strijd is nog lang niet ten einde. Van de toezeggingen van het Turkse regime is weinig terecht gekomen. Daarom vonden inmiddels alweer een tiental kleinere hongerstakingsacties plaats. En de duizenden in mei gearresteerde actievoerders wachten processen en veroordelingen af. Intussen gaat ook de oorlog tegen de naar onafhankelijkheid strevende Koerdische bevolking door. Evenals de aanvallen op de oppositionele pers en de verdwijningen. Internationale druk op het Turkse fascisme blijft van levensbelang.

De bijeenkomst met sprekers en video vindt plaats in activiteitencentrum Bar en Boos, Koppenhinksteeg 4, Leiden. Aanvang: 20:30 uur. Organisatie: politiek informatiecentrum De Invalshoek.

Terug