Lokaal Kabaal 23, mei 1997

Auteur: Harry Westerink

Behalve De Geniepoort in Alphen kent onze regio nog een illegalenbajes: de Penitentiaire Inrichting (PI) Zoetermeer. Die werd ook in mei 1996 geopend en biedt onder meer plaats aan 48 illegalen. Volgens de kerken, VluchtelingenWerk, de Solidariteitsgroep Vluchtelingen en de gevangenisdirectie zouden de illegalen meer bezoek moeten krijgen. Maar hoe en waarom, daarover verschillen de meningen.

De Zoetermeerse gevangenisdirecteur Huub Vermeulen was begin dit jaar als spreker uitgenodigd op een bijeenkomst over illegalendetentie. Op de vraag of de helft van de opgesloten illegalen inderdaad zonder kleren, geld en eten op straat werd gegooid antwoordde hij laconiek: "Nou, kleren hebben ze wel aan. En we geven hen ook een lunchpakketje mee." De gedumpte illegalen moeten verder maar zien hoe ze zich redden. Vermeulen liet wel weten "een warm hart" te hebben voor de groep mensen die op dat moment bezig was een bezoekgroep op te zetten.

Dat had alles te maken met het eigenbelang van de gevangenisdirectie. Volgens Greetje Peterse van Vluchtelingenwerk Zoetermeer zaten de bewakers soms met hun handen in het haar. "Ze hadden geen ervaring in het werken met gedetineerde illegalen zonder criminele achtergrond." Het viel haar op dat de bewakers alleen de naam en het nummer van een gevangen illegaal te horen kregen, en niets over de nationaliteit en verdere achtergrond. Op haar initiatief heeft ze het gevangenispersoneel voorgelicht over vluchtelingen. Ze vindt dat de directie hierbij het voortouw had moeten nemen.

Geheimhoudingsplicht

Vorig jaar ging de Iraanse vluchteling Amir Mazloom Bohram in PI Zoetermeer in hongerstaking. Hij vreesde bij uitzetting voor zijn leven. Uiteindelijk raakte hij in coma. In dezelfde periode kreeg de Solidariteitsgroep Vluchtelingen van de Zoetermeerse gevangenisdirectie te horen dat "er hier geen uitgeprocedeerde vluchtelingen zijn". De Solidariteitsgroep wilde een bezoekgroep voor opgesloten vluchtelingen opzetten.

De Solidariteitsgroep nam contact op met VluchtelingenWerk Zoetermeer. Daar dacht men ook na over het opzetten van een bezoekgroep. Vrijwilligers die daarin wilden gaan meedraaien, zouden van VluchtelingenWerk een geheimhoudingsverklaring moeten ondertekenen. Peterse: "Geheimhouding eisen we van al onze medewerkers, dus ook van bezoekers".

Lastige actievoerders

De Solidariteitsgroep ging daarmee niet akkoord. Volgens een woordvoerster van de Solidariteitsgroep gaat VluchtelingenWerk daarmee zelfs verder dan de directie. "Die eist zo'n geheimhoudingsverklaring niet." Peterse ziet dat anders: "Als de bezoekgroep zomaar publiciteit gaat zoeken, wordt men op het matje geroepen door de directie. Alleen in het uiterste geval moet men de media inschakelen." Dat is volgens Peterse nu niet nodig, want er heersen "geen misstanden". Volgens haar horen uitgeprocedeerde vluchtelingen weliswaar niet thuis in de gevangenis. "Maar daarvoor moet je aankloppen bij politiek Den Haag." Peterse gaat uit van "de goede bedoelingen van de directie".

Uiteindelijk heeft een platform van Zoetermeerse kerken de bezoekgroep van de grond getrokken. VluchtelingenWerk doet niet mee. De Solidariteitsgroep voelt zich door de rest van de betrokkenen geïsoleerd. "Ze beschouwden ons als lastige actievoerders. We mochten niet als organisatie naar binnen. We vinden het jammer dat velen een gevangenis met illegalen als een humanitaire kwestie zien, en niet als politiek probleem", aldus de woordvoerster.

Voor Peterse heeft een bezoekgroep inderdaad uitsluitend een ventielfunctie voor gevangenen en bewakers. "Gevangenen kunnen hun onvrede kwijt en bewakers hoeven minder vaak hun verhalen aan te horen en ermee te blijven rondlopen."

Zombies

Pastor Geert Groenewegen draait momenteel al een bezoekuur. Hij is niet in dienst van de Zoetermeerse gevangenis, maar als vrijwilliger gevraagd door de geestelijke gevangeniszorg. "Ik wil de gedetineerde illegalen er steeds aan herinneren dat ze mensen zijn. Want het gevangenissysteem werkt ontmenselijkend en creëert zombies."

Volgens Groenewegen beseffen illegalen hun achterstelling ten opzichte van andere gedetineerden maar al te goed. "De criminele gevangenen hebben een standaardregime, de nietcriminele illegalen een soberder regime. Ze mogen bijvoorbeeld niet koken. Omdat het dan een rotzooi zou worden, vanwege de verschillende culturen. Maar ook bij de gewone gevangenen zitten allerlei buitenlanders. Die mogen wel zelf koken."

Krukken inleveren

Volgens Peterse is de directie bang dat een opgesloten vluchteling alsnog in aanmerking komt voor een verblijfsvergunning. Dat zou bij de anderen hoop kunnen wekken en tot "onrust" leiden. Ze weet niet of de dreigende deportatie naar landen als Iran en Za re onrust veroorzaakt.

Groenewegen: "Illegalen ervaren hun aanwezigheid in de gevangenis als een groot onrecht. Ze worden misbruikt als proefdieren om een ontmoedigingsbeleid uit te testen. Uitgezette mensen moeten in het land van herkomst gaan vertellen hoe afschrikwekkend Nederland is." Zoals die illegaal die alleen met krukken kon lopen. Hij werd per taxi gedeporteerd. Voordat hij in de taxi stapte, moest hij de krukken inleveren. Want die waren eigendom van PI Zoetermeer.

Terug