De Fabel van de illegaal 26, december 1997

Auteur: Petra Schultz

Onlangs gaf de recentelijk opgerichte stichting Eurowatch de brochure "Afschrikken en afschuiven, twaalf jaar Europees asielbeleid" uit. "Doel van Eurowatch is het verrichten van onderzoek naar de Europese samenwerking op het gebied van Justitie en Binnenlandse Zaken, met speciale aandacht voor het Europese asiel- en migratiebeleid. Het Europese niveau krijgt steeds meer invloed op allerlei beleidsterreinen", aldus Eurowatcher Ronald van Haasteren.

Van Haasteren: "Binnen het asielbeleid krijgt de samenwerking tussen Justitie en Binnenlandse Zaken vorm. Dat is de motor achter de opbouw van de Europese staat. Juist met betrekking tot het asielbeleid experimenteert de Europese politiek. Er worden precedenten en voldongen feiten geschapen. Dat heeft een bredere uitstraling op allerlei politieke terreinen. Bijvoorbeeld op het gebied van mensensmokkel is er samenwerking tussen politie, douane en migratiediensten. Sluipenderwijs ontstaan zo volstrekt ongecontroleerde politieke en justitiële structuren. Dat proces is de aanjager van een autoritaire Europese staat in wording. Het gaat sluipend, dat is juist het gevaar ervan. Uiteindelijk gaat het om de vraag naar het niveau van democratie, solidariteit en rechtsbescherming in Europa."

De strijd tegen het Europese asielbeleid reikt dan ook verder dan het belang van asielzoekers. Juist het opheffen van de scheiding tussen het belang van 'hen' en 'ons', stelt Van Haasteren voorop: "Het is belangrijk het asielbeleid onderdeel te maken van bredere strijd, anders loop je het gevaar te blijven steken in belangenbehartiging. Concrete belangenstrijd zal altijd moeten plaatsvinden, maar ik vind het belangrijk het in een breder perspectief te plaatsen."

Functionele chaos

Wat viel Van Haasteren het meest op tijdens het maken van de brochure? "De complexiteit en tegenstrijdigheid van de Europese eenwording. Aan de ene kant is er de wil tot een gezamenlijk Europees beleid, aan de andere kant wil iedereen vooral de nationale belangen afschermen. Hierdoor komt in de praktijk vooral opportunistisch ad hoc-beleid tot stand. Wat verder opvalt, is dat er zoveel fora voor overleg en besluitvorming zijn dat het een functionele chaos is geworden. Als je invloed wilt uitoefenen, stuit je op een oncontroleerbaar beleid dat zich in het diepste geheim voltrekt. Er is bijvoorbeeld geen Europese wet openbaarheid bestuur. Het is een regeerstijl uit de vorige eeuw."

In de toekomst wil Eurowatch doorgaan met "onderzoek naar wat men geheim probeert te houden. Analyses en ideeën aanreiken die vervolgens door anderen politiek gebruikt kunnen worden. Tot nu toe heeft ons werk weinig effect, omdat het niet veel verder reikt dan de helaas kleine kring van actiegroepen." Uit welke hoek had hij reacties verwacht? "Het was leuk geweest als er wat respons was gekomen uit de hoek van humanitair geïnspireerden, Vluchtelingenwerk en kerken." Wil Van Haasteren deze groepen politiseren? "Zo werkt dat niet. Je moet de invloed van feiten niet overschatten. De standpunten die mensen innemen, worden vooral bepaald door politieke belangen en doelen. Als het werk van Eurowatch ertoe leidt dat er iets meer aandacht komt voor de Europese dimensie, mogen we al in onze handen knijpen."

Nederland kent geen linkse anti-Europa beweging. "Heel langzaam verandert dat. Kijk naar het protest tegen de Eurotop, de kritiek van veel economen en de voorstanders van een referendum over Europa. Allemaal signalen dat Europa op de agenda komt."

Terug