De Fabel van de illegaal 26, december 1997
Auteur: Ellen de Waard
De verkiezingen komen er weer aan. Vier jaar geleden was men bang voor extreem-rechtse stemmenwinst. De opkomst van extreem-rechts werd vooral gezien als een probleem voor de integratie van migranten en vluchtelingen. In haar recent verschenen brochure "Extreem-rechts aan de vrouw gebracht" maakt vrouwengroep Loeder duidelijk dat ook andere groepen te duchten hebben van extreem-rechts.
Traditioneel stemden vooral mannen op extreem-rechtse partijen en ook de leden en het kader bestonden voornamelijk uit mannen. In 1994 echter bestond het CD-electoraat opeens voor ruim 40% uit vrouwen. Waar kwam de aandacht van vrouwen voor deze extreem-rechtse partij plotseling vandaan? Om die vraag te kunnen beantwoorden heeft Loeder de aantrekkingskracht van extreem-rechts op vrouwen onderzocht.
Er is daarover in Nederland nauwelijks recente informatie. In extreem-rechtse partijprogramma's worden vrouwenemancipatie, gezinsleven, abortus, seksueel geweld en betaalde arbeid nauwelijks aangestipt. Uit gemeenteraadsnotulen, interviews en partijbladen blijkt echter dat extreem-rechtse partijen hierover wel degelijk standpunten innemen. In opdracht van Loeder heeft Bureau Inter/View een onderzoek gedaan naar vrouwen die op extreem-rechts stemmen. Verder heeft een studente politicologie op verzoek van Loeder 20 interviews afgenomen met vrouwen die extreem-rechts wilden stemmen.
Onveiligheid
Loeder schrijft in de brochure waarom Duitse vrouwen in de twintiger en dertiger jaren fascistische ideeën omhelsden. Ook wordt ingegaan op de standpunten van de huidige extreem-rechtse partijen in Europa over de rol van vrouwen. Nederlandse extreem-rechtse partijen zijn voor het gezin en tegen abortus en door de overheid gesubsidieerde kinderopvang. Ze verzetten zich niet langer tegen betaalde arbeid voor vrouwen, maar staan verder nog steeds een traditioneel rolpatroon voor. Daarin zijn ze niet uniek: ook de kleine confessionele partijen zien het gezin als meest wenselijke samenlevingsvorm. Extreem-rechtse partijen voegen daar echter een discriminerende dimensie aan toe. Abortus voor niet-witte vrouwen is wel acceptabel. Ook worden onveiligheidsgevoelens, seksueel geweld en vrouwenmishandeling door extreem-rechts steevast geassocieerd met buitenlandse mannen.
De CD- en CP'86-stemsters zijn vaak tussen de 25 en 35 jaar oud. Ze zijn gehuwd of samenwonend en hebben vaak geen of nog jonge kinderen. Het merendeel van hen noemt zich huisvrouw. Ze zijn vaak laag opgeleid. Als ze betaalde arbeid verrichten, dan zijn ze meestal de kostwinner voor het hele gezin. Deze gezinnen hebben over het algemeen een modaal of lager inkomen. Verder zijn ze onkerkelijk en wonen ze in grote steden in het westen en zuiden van Nederland. Extreem-rechts heeft de minste aantrekkingskracht op vrouwen in gezinnen met kinderen boven de 14 jaar, op oudere alleenstaande en gescheiden vrouwen, en op weduwen.
Protest en onrust
Deze vrouwen voelen zich om verscheidene redenen aangetrokken tot extreem-rechts. Sommigen bevinden zich in een onzekere situatie, net als in de jaren 20 en 30 in Duitsland. Ze zijn bang om kwijt te raken wat ze hebben opgebouwd. Dat hangt samen met het sociale isolement en de financieel afhankelijke positie van huisvrouwen, het toenemend aantal echtscheidingen, de slechte arbeidsomstandigheden voor vrouwen, en de onveiligheidsgevoelens en zorgen om de toekomst.
De overgrote meerderheid van de vrouwen die extreem-rechts overwegen te stemmen, doen dat uit protest tegen "de politiek". Deze vrouwen zijn ontevreden over de bezuinigingen op de gezondheidszorg, de zorg voor bejaarden, de werkloosheid en het milieu. Zij menen achtergesteld te worden bij allochtonen en voelen zich soms ongemakkelijk in hun bijzijn. De proteststemmen richten zich dan ook tegen het vreemdelingenbeleid. Kennis van extreem-rechtse standpunten over vrouwen hebben ze nauwelijks. Extreem-rechts speelt handig in op hun onrustgevoelens.
De Loederbrochure is te bestellen door 6,50 (incl. porto) over te maken op giro 95225 t.n.v. St. Gebladerte te Leiden o.v.v. "Extreem-rechts aan de vrouw gebracht".