De Fabel van de illegaal 27, februari 1998

Auteur: Ellen de Waard

Is racisme redelijk?

Onder het mom van "sociale vernieuwing" hebben onderzoekers autochtone Rotterdamse buurtbewoners een aantal avonden laten praten over het leven in hun oude stadswijk. De buurtbewoners namen geen blad voor de mond. Telkens terugkerend onderwerp van gesprek was de aanwezigheid van allochtonen. Zij werden veelvuldig aangewezen als de oorzaak van een hoop problemen in de verloederde wijk.

In zijn boek "Redelijke racisme" analyseert Verkuyten met behulp van wetenschappelijke theorieën hoe de buurtbewoners hun betoog opbouwen, wat voor maatschappelijk gangbare argumenten ze gebruiken en hoe ze zich verantwoorden. Met uitspraken als "ik ben geen racist, maar..." geven ze bijvoorbeeld een rechtvaardiging voor alle negatieve uitlatingen die daarop volgen. De sprekers willen voor zichzelf en de buitenwereld niet de verdenking op zich laden dat zij racist zijn. Want een racist is iemand waarvan je openlijk afstand moet nemen. Dat is de norm.

Veel buurtbewoners willen bevestiging van hun negatieve mening over het gedrag van migranten door steeds te vragen "Dat is toch niet normaal?". Zij refereren daarmee aan maatschappelijke normen die 'wij Nederlanders' zouden delen. De categorie 'wij Nederlanders' is overigens ook voor henzelf niet zo eenduidig. Gaat het over taal, dan zijn Surinamers Nederlanders, gaat het over drugs, dan ineens niet meer. Sprekers raken gaandeweg met hun betoog in de knoop en zoeken koortsachtig bewijzen voor hun beweringen. Hun eigen ervaringen, die door anderen uit de buurt worden bevestigd, maakt dat de bewoners zichzelf redelijk achten in hun oordelen.

Hoe stuitend de uitspraken ook zijn, een simpele morele afwijzing van de buurtbewoners met hun 'redelijk' racisme volstaat niet. Het biedt geen soelaas voor de problemen waarmee álle bewoners van oude stadswijken te maken hebben. Hun woede daarover naar de overheid en politiek is terecht. Hetgeen des te meer aangeeft hoezeer de leefbaarheid in de wijk hen aan het hart gaat.

Redelijk racisme. Gesprekken over allochtonen in oude stadswijken, Maykel Verkuyten. Amsterdam University Press, ƒ 45,-. ISBN: 9053562729.

Terug