De Fabel van de illegaal 31, oktober/november 1998
Auteur: Petra Schultz
Sybille Dangelmaier en Abel Boels werken bij de Stichting Gezondheidszorg Illegalen Leiden (GIL). De een als maatschappelijk werkster, de ander als huisarts. Gezamenlijk illegalen ondersteunen motiveert, ook al moeten ze soms knokken tegen hun eigen machteloosheid.
Dangelmaier is contactpersoon voor illegalen bij het Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW). Gemakkelijk werk is het niet, zegt Dangelmaier. "Wat heeft iemand aan een goed gesprek als hij geen eten heeft? Toch vind ik het belangrijk om mensen de ruimte te geven om hun onmacht en verdriet te uiten. Ook leg ik voor hen contact met andere organisaties. Dat kan net de hoop geven die iemand nodig heeft om door te gaan en zich niet voor de trein te gooien."
Iedereen kan terecht bij het AMW, legaal en illegaal. "Ik wil er niet over oordelen of iemand in Nederland mag zijn. Nederland is rijk genoeg en daarom vind ik het geen discussiepunt of er wel geld aan illegalen uitgegeven moet worden. Ook niet bij hoge ziektekosten."
Seksueel geweld
Er komen ongeveer evenveel mannen als vrouwen bij het AMW, zij het met uiteenlopende achtergronden. "Vrouwen hebben vaak ervaring met seksueel geweld. De mannen komen vaak uit Noord-Afrika. Ze raken vaak depressief door het langdurige verblijf in de illegaliteit. Ze leggen zich min of meer neer bij hun situatie omdat ze geen idee meer hebben wat ze nog kunnen doen", aldus Dangelmaier.
Mensen die bij het AMW aankloppen, hebben vaak niets meer. Vooral onderdak vormt een groot probleem. Dangelmaier: "Dat is bizar slecht geregeld in Leiden. Bij de meeste instellingen gaat de deur dicht zo gauw ze horen dat iemand illegaal is. Ik hoop dat hiervoor een oplossing wordt gevonden. Misschien door een gezamenlijke actie, zoiets als Leiden, stad van vluchtelingen."
Het GIL richt zich nu vooral op ziekenhuizen en ziekenfondsen, in de hoop dat daar meer mogelijk wordt voor illegalen. Het is werk voor mensen met een lange adem. Dangelmaier blijft gemotiveerd: "Het trekt me aan om voor mensen iets te doen waarvan anderen zeggen dat het niet kan. Ook al zijn het kleine dingen. Er moet toch iets mogelijk zijn? Eigenlijk zou je je heel politiek moeten engageren, zoals De Fabel dat doet. Nu werk ik niet aan de oorzaken van de problematiek."
Rijksdaalder
Boels vond het vanzelfsprekend om ja te zeggen toen hij gevraagd werd deel te nemen aan het GIL. Hij wil zich inzetten voor mensen met minder kansen. "Vluchtelingen hebben meestal vreselijke dingen meegemaakt voordat ze naar Nederland komen. Als ze hier worden afgewezen, hebben zij niet eens kans op een ziektekostenverzekering. Als rijke westerlingen mogen we dan wel iets doen. Bovendien moet een arts die een hulpvraag krijgt gewoon helpen. Artsen moeten die zorg met elkaar delen. Een systeem dat mensen in de kou zet, klopt niet."
Illegalen kloppen soms bij huisarts Boels aan met heel gewone vragen, bijvoorbeeld over anticonceptie, maar ook met vragen die met de illegaliteit te maken hebben. "Hun uitzichtloze situatie leidt tot psychische problemen, zoals slaapstoornissen. Ook komen ze met klachten als overgevoeligheid voor bepaalde stoffen door werk in de bollen." Boels komt meer illegale mannen tegen dan vrouwen. "Een vluchteling was na een ruzie uit het Leidse opvangcentrum gezet. Hij kreeg een rijksdaalder mee om tot het station te komen. Verder moest hij maar zien. Dat is belachelijk. Ik heb zijn verwondingen van de vechtpartij behandeld."
"Ik kan niet anders"
Aan de meeste vragen kan het GIL wel beantwoorden. Boels: "We moeten gebruik maken van onze informele circuits. Zelfs bij het ziekenhuis lukt het zo uiteindelijk wel." Hij geeft illegalen dezelfde zorg als legalen. "In het algemeen kent Nederland een overconsumptie aan medische zorg. Bij illegalen is het moeilijker om iets betaald te krijgen, dat geeft wel beperkingen."
Boels vindt het GIL "een inspirerende groep die met gedrevenheid illegalen wil helpen. In deze tijd is iedereen ontzettend met zichzelf bezig. Er is steeds minder de neiging om de samenleving als een geheel te zien." Als Boels aan de toekomst denkt, krijgt hij "geen gevoel van grote vreugde. Illegalen worden via de Koppelingswet onder meer uitgesloten van de ziektekostenverzekering. Het is zorgelijk dat er van ons artsen verwacht wordt dat we nagaan of onze cliënten wel een verblijfsstatus hebben. Als je een beroepsethiek hebt, dan weegt die zwaarder dan wat de overheid zegt. Hier sta ik, ik kan niet anders, zei Luther. Het is de opperste staat van vrijheid, als je zoiets kunt zeggen."