De Fabel van de illegaal 31, oktober/november 1998
Auteur: Eric Krebbers
Twee Amerikaanse artsen bestoken sinds enkele jaren klinieken en vroedvrouwen in de Derde Wereld met gratis quinacrine-pillen. Oorspronkelijk bedoeld tegen malaria, worden die pillen nu gebruikt om vrouwen chemisch te steriliseren. De twee mannen willen zo "het aantal mogelijke migranten naar de Verenigde Staten" doen afnemen. Wereldwijd hebben vrouwen de tegenaanval ingezet, ook vanuit Leiden.
In november 1995 zond de BBC de kritische documentaire "The human laboratory" uit. Daarin leggen de twee Amerikanen Mumford en Kessel uit hoe gemakkelijk de piepkleine pilletjes ingebracht kunnen worden in de baarmoeder. Daar veroorzaken ze een ontsteking die littekenweefsel achterlaat. Dat litteken verstopt de eileiders, waardoor een zwangerschap niet meer mogelijk is. Voor sterilisatie is nu geen operatie meer nodig, zeggen Mumford en Kessel. Het kan nu snel, goedkoop en veilig. Ze hebben in de Derde Wereld een uitgebreid contactnetwerk opgebouwd van klinieken, artsen, verpleegsters en vroedvrouwen die de sterilisaties uitvoeren. Meer dan 100.000 vrouwen zijn al "geholpen". Velen daarvan onder dwang, anderen zonder voldoende uitleg vooraf of zelfs zonder dat ze überhaupt wisten wat er met hen gebeurde.
Bevolkingsexplosie
Om aanzien te verwerven hebben Mumford en Kessel ieder hun eigen eenpersoons-NGO opgericht. Ze worden financieel gesteund door extreem-rechtse organisaties als "Americans for Immigration Control". Die achten, net als de artsen, "de bevolkingsexplosie een groter gevaar dan een nucleaire explosie". Mumford vindt zelfs dat het Amerikaanse leger tegen de "overbevolking" moet worden ingezet. "De hoogste kringen van veiligheids- en inlichtingendiensten van de Verenigde Staten" staan achter hen, aldus de twee artsen. En dat geldt ook voor eco-fascistische organisaties, die "bevolkingsgroei de grootste bedreiging voor het mondiale milieu" noemen.
Enthousiaste collega-artsen hebben berekend dat met quinacrine alleen al in India jaarlijks 1 miljoen extra sterilisaties zouden kunnen worden uitgevoerd. Dat zou wel betekenen dat daar binnen 10 tot 20 jaar geen kinderen meer geboren worden.
Bijwerkingen
Veel vrouwen in de Derde Wereld willen graag aan geboortebeperking doen, en melden zich daarom bij vrouwenklinieken. Vanzelfsprekend willen ze het liefst een veilige methode die ze zelf onder controle hebben, zoals bijvoorbeeld een spiraaltje. In veel landen zijn echter klinieken die de vrouwen een quinacrine-sterilisatie opdringen. Bij deze eenmalige ingreep verliest de vrouw alle controle. Het middel blijkt ook lang niet zo veilig als Mumford en Kessel wel beweren. De mogelijke "bijwerkingen" van quinacrine zijn kanker, bloedverlies, infecties, hallucinaties en levensgevaarlijke eileiderzwangerschappen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) raadt daarom af deze malariapil te gebruiken voor sterilisatie. Maar verboden was de methode tot voor kort nergens.
Twee weken na de BBC-uitzending ging de Leidse universitair medewerkster en activiste Jyotsna Gupta naar India. Daar vertoonde ze de film bij diverse vrouwenorganisaties. De video werd gekopieerd en rondgestuurd. Acties kwamen op gang. Vrouwen organiseerden petities en protesteerden bij klinieken waar quinacrine gebruikt wordt. Ze hielden sit-ins en dwongen de directies van de klinieken af te zien van verder gebruik.
Deftige congressen
Ook wereldwijd voeren vrouwen actie, onder meer ondersteund door het "Women's Global Network for Reproductive Rights". Dat netwerk is gevestigd in Amsterdam. Op deftige medische conferenties, waar de twee artsen hun middel komen aanprijzen, worden ongebruikelijk lastige vragen gesteld. In de wandelgangen vinden heftige discussies plaats tussen de twee Amerikanen en activisten. Kritische Indiase artsen noemden quinacrine "een barbaarse methode, die teruggaat op de nazi-concentratiekampen". In die tijd werd onderzocht hoe de eileiders van onder meer gehandicapte, joodse en Roma-vrouwen zo snel en goedkoop mogelijk chemisch kapot te maken zijn.
In 1997 eiste de "All India Democratic Women's Association" bij de rechtbank een verbod op quinacrine sterilisaties. In maart 1998 werd die eis ingewilligd. Maar leden van de nationalistische Hindoe-regering doen er nu alles aan om de wettelijke doorvoering van het rechterlijke verbod tegen te gaan. Ook wordt er nauwelijks gecontroleerd. Een fors deel van de Indiase elite denkt namelijk precies als de twee artsen. De armen zouden zich te snel voortplanten en ook zware middelen zijn daartegen geoorloofd. Daarom kon quinacrine ook zo'n tijd lang worden gebruikt, terwijl de gevaren al lang bekend waren.
"Grass roots"-netwerk
Ook in Chili en Vietnam is quinacrine inmiddels verboden. In minstens 13 andere landen wordt het nog volop gebruikt. Kessel en Mumford hebben al laten weten gewoon door te gaan, ook in India. Ze maken zelfs reclame op internet en zeggen zich nog meer op een "grass roots"-netwerk te gaan richten. Dat kan gewoon via de post bediend worden. Met één envelop vol quinacrine-pilletjes kunnen tientallen, misschien wel honderden vrouwen gesteriliseerd worden.
In plaats van op artsen, willen de twee Amerikanen zich vooral gaan richten op lokale vroedvrouwen. In de meeste Derde Wereld-landen is er op dat niveau nauwelijks overheidscontrole op medisch handelen. De privatisering verergert dat nog. Steeds meer medische diensten komen in handen van moeilijk controleerbare NGO's en bedrijven.
Op 30 oktober worden de documentaires "The Human Laboratory" en "Something like a war" vertoond in info/actiecentrum Eurodusnie, Boerhaavelaan 345, Leiden. Aanvang: 20:00 uur.