De Fabel van de illegaal 31, oktober/november 1998
Auteur: Eric Krebbers
Op 24 september ontving de Amerikaanse bioloog Paul Ehrlich de prestigieuze Heinekenprijs van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW). Ehrlich werd in 1968 in een klap wereldberoemd door zijn boek "The Population Bomb". Daarin beweerde hij dat "overbevolking" de oorzaak was van zowat alle grote wereldproblemen.
Ehrlich voorspelde de mensheid een rampzalige toekomst als de bevolkingsgroei niet snel aan banden gelegd zou worden. Vooral het milieu zou overbelast raken. Hij vergeleek de vermeende "overbevolking" met een kanker die moet worden weggesneden en pleitte geregeld voor een dwingende "bevolkingscontrole". Met name de "overbevolking" van de Derde Wereld moest nodig aangepakt worden. Ehrlich zag wel wat in het idee om de voedselhulp stop te zetten zodat de hongerdood vanzelf een oplossing zou brengen. Later pleitte hij ervoor om die voedselhulp verplicht te koppelen aan een geboortebeperkingsprogramma. Dat werd kort daarop officieel Amerikaans beleid. "'Dwang? Misschien is het dat wel, maar wel voor de goede zaak", zei Ehrlich.
Anti-immigratie
Later verbond Ehrlich zijn naam aan de anti-immigratielobby in de Verenigde Staten. Hij is een van de oprichters van de organisatie "Zero Population Growth" (ZPG), die er vanuit gaat dat Amerika overbevolkt is. Dat zou leiden tot tienerzwangerschappen, armoede, honger, dakloosheid en criminaliteit. Vooral het hogere geboortecijfer onder de migrantengemeenschapen is volgens ZPG een ernstige bedreiging van mens en milieu. De "Californians for Population Stabilization", waarvan Ehrlich ook voorman is, propageert zowel "bevolkingscontrole" als een immigratiestop. "Het is ons goed recht te weigeren het bevolkingsoverschot van andere landen op te nemen", vinden de "Californians".
Ehrlich erkent tegenwoordig dat de migratie van Mexicanen naar de Verenigde Staten vooral veroorzaakt wordt door de lange traditie van economische uitbuiting door Amerikaanse bedrijven. Maar tóch moet de migratie volgens hem ingedamd worden. De VS zou al overbevolkt zijn en het milieu zou gewoon niet meer mensen verdragen. Zijn verhaal blijft kortweg hetzelfde: het begint en eindigt steeds met "overbevolking".
Toxicoloog tegen immigratie
De Wageningse toxicoloog Koeman was de voorzitter van de jury die Ehrlich de prijs toekende. Hij heeft geen moeite met Ehrlichs pleidooien voor immigratiebeperkingen en looft de "erudiete wijze" waarop Ehrlich "zijn wetenschappelijke inzichten betreffende de oorzaken en gevolgen van de milieucrisis heeft uitgedragen naar de politiek". Ehrlich heeft zich volgens het juryrapport ook "bekwaam gekeerd tegen de pseudo-wetenschappelijke argumentatie van belangengroepen in de samenleving die zich verzetten tegen een constructieve aanpak" van de "overbevolking".
De Fabel heeft actievoerders en wetenschappers gevraagd om een open protestbrief aan het KNAW te ondertekenen. De brief was opgesteld door een aantal kritische wetenschappers. Die schreven dat Ehrlich de politieke achtergronden van de bevolkingsgroei probeert te "mystificeren" door dezelfde biologische modellen te hanteren als bij zijn vlinderonderzoek. Ehrlich wijt de bevolkingsgroei simpelweg aan een "overmaat" aan vruchtbaarheid van de armen.
Hij zwijgt over de problemen die de globalisering oplevert voor de armen en hun leefomgeving. Die problemen bepalen volgens de kritische wetenschappers veeleer de overlevingsstrategieën en de "vruchtbaarheid" van de armen. "De toenemende armoede, de afname van sociale voorzieningen en de toenemende concentratie van de natuurlijke voorraden in geprivatiseerde handen beperken de mogelijkheden in de Derde Wereld voor individuen, in het bijzonder vrouwen, om met betrekking tot hun overleven en reproduktie zelf de beslissingen te nemen die ze zouden willen", aldus de wetenschappers.
Explosie
In zijn meer recente boek "The Population Explosion" besteedt Ehrlich ook nauwelijks aandacht aan politieke ontwikkelingen. "Hij benoemt de cruciale rol van de Wereldbank, het IMF en de WTO niet en analyseert ook de aard van de mondiale economische en politieke krachten niet die momenteel miljoenen mensen naar het Noorden drijven op zoek naar overlevingsmogelijkheden. Erger nog, in naam van de wetenschap rechtvaardigt hij maatregelen om de migratie te beperken."
De critici vinden ook dat Ehrlich met zijn "apocalyptische scenario's al bij voorbaat een rationele discussie onmogelijk maakt". Hij drukt zo "alternatieve interpretaties van de problemen weg die zouden kunnen leiden tot suggesties voor radicale veranderingen van het systeem".