De Fabel van de illegaal 31, oktober/november 1998
Auteur: Ellen de Waard
Springstof
Universitaire blamage
De Koppelingswet sluit mensen uit op basis van hun verblijfsstatus en is het voorlopige dieptepunt in het Nederlandse vluchtelingenbeleid. De Leidse universiteit maakte op 25 september bekend dat men deze wet om principiële redenen ging boycotten. De universiteit liet weten dat de Koppelingswet deed denken aan de praktijken van de nazi's tijdens de bezetting. Die probeerden de hoogleraren van de universiteit te dwingen een Ariërverklaring af te leggen. Vervolgens zou het joodse personeel ontslagen moeten worden. Diverse universiteiten protesteerden. Het beroemdste voorbeeld van verzet kwam uit Leiden. Professor Cleveringa van de Leidse universiteit weigerde uit solidariteit met zijn joodse collega's de verklaring te ondertekenen. Hij hield een rede aan de rechtenfaculteit ter ere van zijn joodse collega Meijers. Vooral in Leiden en Delft organiseerden studenten stakingen. Studentenleiders werden gearresteerd of gingen ondergronds. Ook Cleveringa werd gearresteerd.
De principiële stellingname tegen de Koppelingswet had vooral een symbolische waarde. Immers, illegale studenten hebben geen recht op studiefinanciering. Alleen daardoor al is het hoogstonwaarschijnlijk dat zij een studie kunnen volgen. Financiële consequenties waren er dus niet of nauwelijks voor de universiteit. De stellingname was daardoor echter niet minder belangrijk en ging vanwege het politieke karakter ervan verder dan die van de gemeente Leiden. Waar de gemeente de Koppelingswet uitvoert en vervolgens in de marge de schijnendste gevolgen probeert te verzachten, weigerde de universiteit eenvoudigweg haar medewerking. Een principieel protest door een groot instituut als de universiteit kan andere organisaties over de streep trekken om de wet ook te boycotten.
Vier dagen na de bekendmaking droop de universiteit echter met de staart tussen de benen af. Na een gesprek met de minister van Onderwijs besloot de universiteit zich toch aan de wet te houden. Men maakt zich onsterfelijk belachelijk door eerst grote woorden te gebruiken en kort daarna bij het eerste beetje tegenwind van hogerhand alle principes te laten varen. Cleveringa zou zich in zijn graf omdraaien.