De Fabel van de illegaal 32, december 1998/januari 1999

Auteur: Eric Krebbers en Petra Schultz

Leiden krijgt steeds meer faam als stad van vluchtelingen. Het gemeentebestuur voert de Koppelingswet niet uit, steunt de acties van illegale arbeidsmigranten en vangt extra vluchtelingen op in een luxe party-tent. Staatssecretaris Cohen is not amused en riep de verantwoordelijke wethouder Laurier op het matje. Ook VluchtelingenWerk Leiden vindt dat het gemeentebestuur te ver gaat. Maar hebben de tot illegaal bestempelde Leidenaren het eigenlijk wel zo goed?

Leiden is een stad van vluchtelingen, daarover bestaat in de gemeenteraad al jaren consensus. Samen met organisaties als VluchtelingenWerk voert de gemeente Leiden al bijna 10 jaar een voorlichtingscampagne om het draagvlak voor de opvang van vluchtelingen te vergroten. De Fabel van de illegaal heeft er sinds het begin op aangedrongen dat ook illegale arbeidsmigranten en uitgeprocedeerde vluchtelingen in de campagne betrokken zouden worden. Aanvankelijk had de gemeenteraad daar geen oren naar, maar eind 1995 nam men plotseling een motie aan die Leidse illegalen gezondheidszorg en onderwijs garandeerde. "De gemeente Leiden heeft een zorgplicht voor al zijn burgers", zegt GroenLinks-wethouder Sociale Zaken Jan Laurier.

Ergernis

VluchtelingenWerk Leiden stoort zich al geruime tijd mateloos aan het politieke karakter van de acties die De Fabel organiseert voor illegale stadsgenoten. Die acties zouden de goede betrekkingen in gevaar brengen die de vluchtelingenwerkers onderhouden met de vreemdelingenpolitie. Deze opstelling van VluchtelingenWerk Leiden komt uitgebreid aan bod in de Fabel-brochure "Leiden, stad van razzia's". Sinds enige tijd keert VluchtelingenWerk zich ook tegen het gemeentebeleid. De aandacht voor illegalen zou ten koste gaan van het draagvlak voor de "echte vluchtelingen", aldus voorzitter Cees Waal. De medewerkers van VluchtelingenWerk willen nu een repressiever gemeentelijk illegalenbeleid en proberen daartoe de consensus binnen het college van B&W te doorbreken.

Aan collegepartij CDA werd doorgegeven dat er momenteel ruim 20 uitgeprocedeerde Ethiopiërs in Leiden zijn die allang verwijderd hadden moeten worden. In de eerstvolgende gemeenteraadsvergadering vertelde het CDA-raadslid Hermann Kukler dat hij van VluchtelingenWerk had gehoord dat "die Ethiopiërs met open armen door familie op het vliegveld in Ethiopië zouden worden ontvangen". De Ethiopische Leidenaar F. had eerder nog op een Fabel-bijeenkomst duidelijk gemaakt dat hij bij deportatie vreesde voor zijn leven. De Fabel heeft hem enige tijd onderdak geboden. Kukler beweerde in de raad ook nog dat "het niet alleen de verantwoordelijkheid van het rijk is om uitgeprocedeerde asielzoekers uit te zetten. De gemeente zou hieraan kunnen bijdragen."

"Weinig echte vluchtelingen"

Onlangs wilde staatssecretaris Cohen de wereld tonen dat Nederland vol is. Hij bracht vluchtelingen onder in lekkende tenten en rekende op de media om de boodschap te verspreiden. Wethouder Laurier reed hem in de wielen door de vluchtelingen een luxer onderkomen te bieden. "Moet Leiden nu altijd voorop lopen bij het protest?", vroeg Waal zich daarop publiekelijk af. De Leidse vluchtelingenwerkers Leonie van Blijswijk, Pim Iterson en Bea Nicolai schreven een woedende brief aan de Volkskrant. Niet direct gericht tegen Laurier, dat durfde men kennelijk nog niet aan. Hun doelwit was INLIA-directeur John van Tilborg, die het voor de vluchtelingen in de tenten had opgenomen en had aangetoond dat de overheid de boel belazerde. De 3 vluchtelingenwerkers namen het op voor de overheid, hun broodheer. "Het aantal asielzoekers dat gevlucht is voor dictatoriale regimes is klein", schreven ze ongegeneerd. En Van Tilborg zou met zijn verhaal de beeldvorming over vluchtelingen negatief bepalen. "Vluchtelingen zijn niet zielig." Over de schande van de lekkende tenten repten ze met geen woord. Integendeel, toen later een groep Bosniërs opgevangen werd door Vluchtelingenwerkcollega's in Rijn-IJssel zei Waal veelbetekenend: "Wij zouden het anders gedaan hebben." Bij de beleidsdiscussies binnen de landelijke vereniging VluchtelingenWerk over dit soort kwesties bemant Leiden steevast de uiterste rechterflank.

Verzekeringsbank

De illegale bewoners van Leiden hebben maar beperkt voordeel van de positieve opstelling van de Leidse gemeenteraad. De vreemdelingenpolitie valt nog steeds huizen en bedrijven binnen op zoek naar illegalen. Ook worden in het kader van de Koppelingswet in Leiden net als elders alle overheidsbestanden gekoppeld. Werkgevers worden gemaand hun personeelsbestanden te zuiveren. Zij durven hun illegale werknemers niet langer in dienst te houden en ontslaan ze. Daarnaast vluchten er maandelijks zo'n 20 vluchtelingen uit het Leidse opvangcentrum, nog voordat ze uitgeprocedeerd zijn. Die hebben vaak terecht het idee dat ze toch geen kans maken in de asielprocedure.

Ondertussen hebben illegale Leidenaren geen recht meer op onderdak bij woningbouwverenigingen, krijgen ze geen gratis juridische bijstand meer en is er voor hen zelfs geen lesgeld om Nederlands te leren. Ook de Sociale Verzekeringsbank in Leiden sluit actief mensen zonder verblijfspapieren uit. Onlangs stopte bijvoorbeeld de kinderbijslag van de Leidenaar G. Omdat hij wit werkt, betaalt hij nog wel de belastingpremies. G. heeft 3 kinderen. De Leidse Sociale Dienst liep vooruit op de Koppelingswet en gaf illegalen al eerder geen uitkeringen meer. De andere uitkeringsverstrekkende instanties sluiten nu alle illegalen uit die jarenlang wit hebben gewerkt en recht hadden op kinderbijslag, ziektewet en WAO.

Humanitair

Illegalen die in de ziektewet lopen en die een aanvraag hebben ingediend voor een verblijfsvergunning op humanitaire gronden (vtv-humanitair), zijn zolang de aanvraag loopt officieel niet illegaal in Nederland, maar wel rechteloos. In Leiden zijn bij het Buro voor Rechtshulp 6 mensen bekend die zo'n vergunning hebben aangevraagd en dus niet illegaal zijn, maar die toch geen ziektewet-uitkering meer krijgen van het GUO.

Drie Ethiopiërs, een vriendengroepje waarmee De Fabel al jaren contact heeft, hebben ook een aanvraag voor een vtv-humanitair lopen. Sinds januari 1998 wonen ze in Leiden. Eerdergenoemde F. heeft vóór de invoering van de Koppelingswet op 1 juli 1998 een uitkering aangevraagd. Die heeft hij na zeer veel moeite gekregen. Zijn vriend P. heeft ná 1 juli een vtv-humanitair aangevraagd en krijgt geen uitkering. "U kunt slechts in aanmerking komen voor bijstand als u rechtmatig verblijf in Nederland houdt", zo meldde Sociale Zaken hem in oktober. De derde van het trio kreeg eveneens geen bijstand. Voor de Ethiopiërs is het volstrekt onbegrijpelijk dat slechts één van hen recht heeft op een uitkering, terwijl ze in exact dezelfde situatie verkeren.

Ziektewet

De Georgische vrouw T. is ook bezig om samen met De Fabel, haar advocaat, een arts en het Riagg zo'n vtv-humanitair aan te vragen. Om haar kansen zo groot mogelijk te maken moet haar aanvraag zeer degelijk en langdurig voorbereid worden. Ze is sinds begin 1998 in onderdak bij De Fabel. T. heeft ondertussen nergens recht op en waarschijnlijk ook niet na het indienen van haar aanvraag.

Mensen zoals de illegale Leidse Marokkaan M., die een ziektewet-uitkering hebben maar geen vtv-humanitair hebben aangevraagd, zijn helemaal kansloos. M. heeft zijn WAO-uitkering behouden omdat het GAK nog niet al zijn cliënten heeft gescreend op het bezit van een verblijfsvergunning. Zijn uitkering is echter ver onder het bijstandsniveau. Legale cliënten krijgen in die situatie een aanvullende uitkering. M. dus niet. Hij huurt een kamer, maar kan die nauwelijks betalen.

Terug