De Fabel van de illegaal 33, februari/maart 1999
Auteur: Jelle van Buuren
In Kosovo laait de strijd weer op. De Europese Unie (EU) veroordeelt het geweld, maar zet tegelijkertijd alles op alles om te voorkomen dat vluchtelingen uit Kosovo de EU-landen bereiken. Bescherming moeten ze maar in hun eigen regio zien te vinden. Kosovo lijkt model te staan voor het toekomstig asielbeleid van de EU.
Na het eerdere staakt-het-vuren waren vluchtelingen uit Kosovo druppelsgewijs teruggekeerd naar hun verwoeste dorpen. Verwacht wordt dat opnieuw veel mensen het land zullen ontvluchten. De EU heeft zich daar het laatste jaar flink op voorbereid. Niet dat er plannen klaarliggen om in de EU voldoende opvang te garanderen. Nee, er wordt juist alles aan gedaan om te verhinderen dat de vluchtelingen überhaupt West-Europa bereiken. Een herhaling van de Bosnië-crisis wordt gevreesd, toen honderdduizenden mensen bescherming zochten in de EU.
Schengen Taskforce
Begin 1998 is door de EU de "Schengen Taskforce illegale migratie" in het leven geroepen als antwoord op de komst van zo'n 2.000 Koerdische vluchtelingen. Die zorgden toen voor grote paniek in de Europese hoofdsteden. De Taskforce is zich gaan concentreren op de praktische uitvoering van de maatregelen die de Schengen-landen al in december 1997 afspraken: uitwisseling van informatie tussen de Europese migratie- en politiediensten, verscherping van de grenscontroles, detentie van illegale migranten, bestrijding van mensensmokkelaars en een betere samenwerking.
In mei stelde de Duitse regering voor dat de Taskforce zich ook zou gaan bezig houden met de "massieve exodus uit Kosovo". De andere regeringen gingen snel akkoord: "In het licht van de aanhoudende en diverse bedreiging die van de illegale immigratiestromen naar de Schengen-ruimte uitgaat, worden de bevoegdheden van de Taskforce uitgebreid tot alle migratiestromen die een sterke illegale immigratie naar de Schengen-staten met zich kunnen meebrengen." En daarmee hadden ze vooral Kosovo op het oog. Mensen op de vlucht voor genocide en slachtpartijen werden zo omgedoopt tot "illegale immigranten". Woorden als massaslachting, etnische zuivering, genocide en gruweldaden, die de EU hanteert als het om Kosovo gaat, lijken voornamelijk bedoeld om een legitimatie te hebben wanneer men zou besluiten gewapenderhand in te grijpen.
Vingerafdrukken
In september kwam de Taskforce met een pakket maatregelen om de "illegale immigratie" uit Kosovo tegen te gaan: ondersteuning van herkomst- en transitlanden door contactambtenaren van Schengenstaten, die adviseren over hoe illegale uitreis is te verhinderen; permanente wederzijdse informatie-uitwisseling over de bevindingen van de deskundigenteams die de herkomst- en transitlanden bezoeken; intensieve controles op de grensdoorlaatposten, vooral op de plekken waar veel migratie plaatsvindt; bewaking van het gebied achter de grenzen door mobiele bewakingseenheden; intensivering van politiële maatregelen in het binnenland, vooral op de grote doorgaande verkeersroutes; het afnemen van vingerafdrukken van migranten en het bewaren ervan met het oog op informatieverstrekking aan de andere Schengen-landen; het onverwijld en consequent verwijderen van illegale migranten naar het land van laatste verblijf; en het uitwisselen van informatie met Europol over mensensmokkelorganisaties, -routes en aanhoudingen.
Duitsland wilde tevens voor langere tijd gezamenlijke teams uit de Schengen-staten bij de Europese buitengrenzen detacheren. Die moesten erop toezien dat de bewaking effectief is. "Het bestaan van zwakke plekken aan de buitengrenzen zou tot gevolg kunnen hebben dat het strategische Schengen-veiligheidssysteem als geheel zijn doeltreffendheid verliest en zou vooral in een tijd van toenemende illegale immigratie en grensoverschrijdende misdaad het evenwicht tussen vrij verkeer en veiligheid verstoren."
Eigen regio
Vluchtelingen uit Kosovo moeten worden opgevangen in "veilige gebieden" in de buurlanden of in Kosovo zelf, zo vindt de EU. "Opvang in eigen regio" wordt dat genoemd. Om te verhinderen dat de vluchtelingen toch de EU weten te bereiken wordt er hard gewerkt aan een "cordon sanitaire" om het hele gebied heen. Alle landen in Midden- en Oost-Europa worden daarom onder druk gezet om het Europese asielbeleid over te nemen. Wie ooit wil toetreden tot de EU komt daar niet meer omheen. Met financiële en technische hulp van de EU wordt het asielbeleid van die landen verscherpt en de grensbewaking opgevoerd. De grenstroepen van alle Midden- en Oost-Europese landen rapporteerden de afgelopen maanden bij hun grenzen tienduizenden mensen tegengehouden of gearresteerd te hebben. De omstandigheden in de opvangkampen en detentiecentra ter plekke zijn bijzonder slecht. De Hongaarse organisatie Centre for the Defence of Human Rights noemt de situatie in de centra erger dan in de gevangenis. "Geweld, hongerstakingen, zelfmoord, ziekte en vervuiling zijn aan de orde van de dag."