De Fabel van de illegaal 36, september/oktober 1999
Auteur: Petra Schultz
Justitie kan afgewezen Iraanse vluchtelingen niet uitzetten, omdat Iran weigert hen reispapieren te verstrekken. Eind juni berichtten diverse kranten dat duizenden afgewezen Iraanse vluchtelingen daarom een verblijfsvergunning zouden krijgen. Dat gaf de Iraniërs hoop. Ten onrechte, naar later bleek.
In 1994 besloot het ministerie van Justitie dat Iran veilig genoeg was geworden om er afgewezen vluchtelingen naar terug te sturen. Na vele protestacties van Iraniërs en solidariteitsorganisaties stopte Justitie in 1997 met de uitzettingen. In februari 1999 besloot de Tweede Kamer tot hervatting. In de praktijk gebeurde er niets. De Iraanse overheid werkte tegen. De Tweede Kamer vroeg staatssecretaris Cohen van Justitie om soepel om te gaan met de asielverzoeken van de Iraanse vluchtelingen die nu al jaren in onzekerheid leven.
Werkinstructie
Cohen schreef op 25 juni een onduidelijke brief over een legaliseringsregeling voor Iraanse vluchtelingen. Tegen de media zei hij dat duizenden Iraniërs een verblijfsvergunning zouden kunnen krijgen. Zijn plannen werden op 27 juli verder uitgewerkt in een IND-werkinstructie. Alleen Iraniërs die 3 jaar aaneengesloten in één asielprocedure hebben gezeten, zouden in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning. Dat was officieel al zo door het "3-jarenbeleid", maar in de praktijk kwam daar niet veel van terecht. Om legalisering te voorkomen gooide de IND Iraanse vluchtelingen meestal zeer kort voor het verstrijken van de termijn van 3 jaar uit de procedure.
Ook de Iraniërs uit het voormalig kerkasiel van het Steunpunt Kerkasiel Iraanse Asielzoekers (SKIA) zijn binnen 3 jaar afgewezen. Eind 1997 vroegen ze voor een tweede maal asiel aan. Advocaat Van Zundert vindt dat ze nu een verblijfsvergunning moeten krijgen. "Ik maak mij ernstig zorgen over de gevolgen van deze onduidelijkheid voor het welzijn en de gezondheid van de betrokken groep Iraniërs. De signalen die mij hierover bereiken zijn alarmerend. De rek is er bij hen allang uit. Er is grote hoop op een positieve oplossing gewekt. Als dit valse hoop blijkt te zijn, dan vrees ik voor ongelukken."
Contra-indicaties
Net als bij de witte illegalen worden ook veel Iraniërs buiten de deur gehouden met behulp van "contra-indicaties". Iraniërs krijgen bijvoorbeeld geen verblijfsvergunning wanneer ze volgens de IND beschikken over een "niet-authentiek document", ofwel valse papieren. Wel mogen VluchtelingenWerk en Amnesty een aantal tussen 1994 en 1996 afgewezen Iraanse vluchtelingen voordragen voor herbeoordeling, wanneer hun zaken slordig zijn afgehandeld. Diende de belofte van duizenden verblijfsvergunningen voor Iraniërs er vooral toe om het imago van de PvdA op te krikken, die rond dezelfde tijd akkoord ging met de nieuwe, uiterst restrictieve Vreemdelingenwet? Het SKIA heeft een open brief aan Cohen geschreven waarin men pleit voor een generaal pardon. Maatschappelijke steun wordt gemobiliseerd.
Godslastering
Ondertussen staan de conservatieven in Iran zelf onder druk, zoals bleek tijdens de massale opstand van Iraanse studenten begin juli. De machthebbers sloegen het protest bloedig neer. Iran is er sindsdien niet veiliger op geworden. Het Nederlandse ministerie van Justitie weigert daar rekening mee te houden en rept in een werkinstructie over Iran met geen woord over de opstand en het gevaar dat vluchtelingen lopen bij uitzetting.
Volgens Ahmed Pouri van de vluchtelingenzelforganisatie PRIME zit de Hezbollah nu weer vaster in het zadel. "Ze organiseerden direct tegendemonstraties en trokken de macht weer naar zich toe. Ook president Khatami riep op tot deelname aan die tegendemonstraties." Hij blijkt niet zo "gematigd" als sommigen wel beweren.
De nabije toekomst ziet er somber uit. "Een deel van de honderden gevangen genomen studenten dreigt vermoord te worden. Zij worden door de leidende geestelijken publiekelijk tot godslasteraar bestempeld. Dat staat gelijk aan een doodvonnis. Militairen die studenten vermoord hebben gaan vrijuit."