De Fabel van de illegaal 36, september/oktober 1999

Auteur: Gerrit de Wit

Ongewenst bij terugkeer

In het boek "U wordt door niemand verwacht" wordt aan de hand van persoonlijke verhalen een onthutsend beeld geschetst van de slechte behandeling die Nederlandse joden ten deel viel na terugkeer uit de concentratiekampen of onderduikadressen. Er was een gebrek aan opvang, erkenning en solidariteit. Het ging zelfs zover dat Duitse joden die voor de oorlog naar Nederland waren gevlucht, bij terugkomst uit de Duitse concentratiekampen in Nederland opnieuw geïnterneerd werden. Ze werden zelfs samen met SS-ers en NSB-ers opgesloten, omdat ze werden beschouwd als burgers van de vijandige Duitse staat.

Antisemitisme was kennelijk ook in Nederland heel gewoon. Zo schreef de Leidsche Courant in 1946: "De lieve joodjes laten maar hotels in de lucht springen in Palestina en ontvoeren Engelse soldaten. Ze hebben het ontzettend hard te verduren gehad tijdens de oorlog, maar ze zijn weer bekomen van de schrik en zetten alweer een grote mond op en doen weer mazzel."

Ook door de overheidsbureaucratie en andere instellingen werden joden bij terugkeer slecht behandeld. Daarbij speelde antisemitisme een grote rol. Een Auschwitz-overlevende probeerde geld van de verzekering te krijgen. Maar de man kreeg niets, omdat hij zijn premies niet op tijd had betaald gedurende zijn tijd in het concentratiekamp. "Regels zijn regels", zei men. Waarop de overlevende antwoordde: "Hm, god ja, ik ben een tijdje bij de Duitsers geweest. Tjee, ben ik achter met betalen? Bij de belasting moet ik zeker ook gaan opgeven wat mijn inkomsten zijn geweest in Polen."

Volgens de auteur is de slechte opvang van de joden deels ook te verklaren door de onbekendheid met de ernst en omvang van de holocaust en het onvermogen om te improviseren. Ook opportunisme was een factor van belang. Veel Nederlanders hadden tijdens de oorlog bezittingen van gedeporteerde joden geroofd of in bewaring gekregen en weigerden die na de oorlog terug te geven. Voor wie zich rekenschap wil geven van het antisemitisme in het naoorlogse Nederland, is dit boek een must.

U wordt door niemand verwacht, Michal Citroen. Uitgeverij: Spectrum, ƒ 34,90. ISBN: 9027465703.

Terug