De Fabel van de illegaal 37, januari 2000
Auteur: Harry Westerink
Opgevoed met rassenleer
Voor haar universitaire proefschrift "In de ban van het ras" onderzocht Ineke Mok hoe van 1876 tot 1992 het begrip "ras" bij het vak aardrijkskunde is gehanteerd. "Ras" blijkt tot voor kort algemeen gebruikt te zijn als een neutraal geografische term. Dat verbaasde Mok, want ze had verwacht dat het in diskrediet zou zijn geraakt door de ervaringen in de Tweede Wereldoorlog en door kritische studies die benadrukken dat "ras" een verzinsel is. Er bestaan namelijk geen biologische gronden op basis waarvan groepen mensen kunnen worden ingedeeld. Elke indeling is ingegeven door politieke en sociale belangen.
Aan de hand van 100 jaar aardrijkskundeboeken en atlassen laat Mok zien hoezeer racisme in de Nederlandse samenleving is verankerd. Inmiddels is de rassenleer weliswaar uit het lesmateriaal verdwenen, maar het racisme is gebleven. Zwarte leerlingen moeten teksten lezen die volledig geschreven zijn vanuit een autochtone achtergrond. Hoe kan een Surinaamse leerling zich inleven in een stuk dat gaat over "onze koloniën"? Nog in 1985 moesten scholieren spelen dat ze ontdekkingsreiziger waren. Ze moesten een tocht organiseren naar een geheimzinnig land en "inlanders" ronselen voor het sjouwen en voor voedsel. Extra schrijnend is dat het om een zogenaamde kritische opdracht ging: het was de bedoeling dat de jongeren de relatie leerden kennen tussen kolonialisme en armoede. De conclusie van Moks leerzame onderzoek is ondubbelzinnig: het begrip "ras" moet in de ban.
In de ban van het ras, Ineke Mok. Uitgeverij: ASCA Press, ƒ 39,90. ISBN: 9090127704.