De Fabel van de illegaal 42, november/december 2000
Auteur: Jelle van Buuren
De Europese wapenindustrieën nemen ruim een derde van de wereldproductie van oorlogstuig voor hun rekening. De jaarlijkse omzet bedraagt meer dan 50 miljard dollar. Het aandeel van Nederland hierin bedraagt 1,7 miljard dollar.
Waar in de VS het leeuwendeel van de militaire productie te vinden is in 4 grote conglomeraten van wapenbedrijven, is de Europese wapenindustrie versnipperd over tientallen kleinere en grotere bedrijven. Twee Europese bedrijven zijn in de top-5 van de grootste wapenbedrijven terug te vinden: European Aeronautic Defence and Space Company (EADS) en British Aerospace (BA).
Nationale wapenbedrijven produceerden lange tijd exclusief voor het eigen leger. De wapenmarkten waren relatief goed afgeschermd van buitenlandse concurrenten. Sinds het einde van de Koude Oorlog dalen echter de militaire uitgaven in de EU-lidstaten, waardoor de bedrijven zich meer op de internationale markt zijn gaan richten. De concurrentie met Amerikaanse producten is scherp.
De Europese wapenindustrie is zich langzaam aan het privatiseren en herstructureren in internationaal georiënteerde samenwerkingsverbanden. Gezamenlijke projecten verlopen echter nog steeds traag, mede omdat er scherp op gelet wordt dat orders gelijkmatig over de deelnemende landen verdeeld worden. Langdurig politiek gesteggel over in welk land bijvoorbeeld de productielijn komt, veroorzaakt vertraging en doet de kosten hoog oplopen.
De ontwikkeling van een Europees militair beleid is voor de Europese wapenindustrie van groot belang. De bedrijven hopen dat de EU-lidstaten er niet aan ontkomen hun militaire budgetten op te schroeven. Daarnaast verwacht de industrie dat de EU-lidstaten een meer gezamenlijk materieelbeleid ontwikkelen, waardoor de bedrijven de productie verder kunnen rationaliseren. Omgekeerd is een geïntegreerde Europese wapenindustrie noodzakelijk om de oprichting van een Europees leger met Europese wapens betaalbaar te maken.
In ieder geval doet de versterking van het Europese militaire beleid de concurrentie tussen Amerikaanse en Europese bedrijven al fel oplaaien. Dit jaar moeten grote besluiten vallen over Europese wapenprojecten: de vervanging van de F16, nieuwe luchtdoelraketten, nieuwe transporttoestellen, marinehelikopters, en anti-tankwapens. Daarbij gaat het om tientallen miljarden guldens. De vraag zal steeds zijn: kiezen de EU-lidstaten voor Europese of Amerikaanse producten?