De Fabel van de illegaal 43, januari/februari 2001
Auteur: Eric Krebbers
Sinds augustus 1997 kent Nederland een zelforganisatie van gevluchte dienstweigeraars uit Turkije: Askere Gitme! (Ga niet in het leger!). Een interview met Enver Cig, een van de actieve leden.
Cig woonde vroeger in de provincie Bingöl in Turks Koerdistan. Dienstweigeren is in Turkije niet toegestaan1, en toen hij in mei 1994 opgeroepen werd voor militaire dienst, vertrok hij direct naar Istanboel. Cig: "Ik wou het land uit. Ik had geen paspoort en kon daar ook niet aan komen. Ik heb toen een vals paspoort geregeld en ben in eerste instantie naar Duitsland gegaan. Daar heb ik ruim 3 maanden over gedaan, via Roemenië en Hongarije. Zonder geld. Ik heb in Duitsland een paar maanden op straat geleefd, met drugs en alles wat je maar kunt verzinnen. Ik werd opgepakt en heb 17 maanden in de gevangenis gezeten. Daarna werd ik uitgezet naar Turkije."
Daar aangekomen werd hij ruim 3 weken vastgehouden en ondervraagd. "Ze wilden me gelijk doorsturen naar mijn legerafdeling. Ik heb hen gesmeekt mijn familie in te lichten. Uiteindelijk deden ze dat. Met wat smeergeld heeft mijn familie toen weten te regelen dat ik een week kreeg om me te melden bij mijn afdeling. Ik ben ondergedoken en naar Nederland gevlucht."
Levensgevaarlijk
In het asielzoekerscentrum in Nederland begon Cig veel te lezen. "Ik maakte kennis met de gedichten van Nazim Hikmet en kwam in contact met de ideeën van de beginnende dienstweigerbeweging in Turkije. Ik hoorde ook over de bekendste Turkse dienstweigeraar Osman Murat Ülke." Samen met 5 andere dienstweigeraars heeft Cig daarop de vereniging Askere Gitme! opgericht. Ze werden daarbij gesteund door Guido van Leemput van het Turkije Studie Centrum dat is verbonden aan het Anti-Militaristisch Onderzoeks Kollektief (AMOK).
"Askere Gitme! wil dat dienstweigeren in Turkije mogelijk wordt en dat dienstweigervluchtelingen in Nederland erkend worden", aldus Cig. "We hebben nu 100 leden. Veel van hen zijn huiverig om al te publiekelijk politiek actief te worden. Ze lopen altijd het risico afgewezen en uitgezet te worden naar Turkije en dan is hun leven in gevaar wanneer ze bekend staan als dienstweigeractivist. Sommigen hebben inmiddels wel een vluchtelingenstatus, anderen zijn nog in een vluchtelingenprocedure of zijn afgewezen." Een aantal werkt als illegale arbeidsmigrant, bijvoorbeeld in de tuinbouw in het Westland. Tegen een laag loon, onverzekerd en met het risico van razzia's op het werk.
Met Askere Gitme! voerden de dienstweigervluchtelingen actie bij de Turkse ambassade en haalden ze handtekeningen op. Ook legden ze contact met ISKD, de vereniging van dienstweigeraars in het Turkse Izmir, die onder andere Ülke steunt. Ook was Askere Gitme! in de zomer van 2000 betrokken bij de persconferentie in Den Haag met de vaders van 2 dienstweigervluchtelingen die in Turkije de dood vonden, nadat ze door Nederland uitgezet werden.
Uniformen
"Ik ben allergisch voor uniformen", zegt Cig. Dat heeft ook te maken met een gruwelijke gebeurtenis in 1980. "Er was een burgeroorlog tussen links en rechts. Het ging er hard aan toe. Een links familielid heeft iemand van de andere kant neergeschoten. Hij dook onder en het leger kwam in het dorp om hem te zoeken. Ze scholden op de dorpsbewoners en pikten er een paar kleine kinderen uit, waaronder ik. We zouden lekkers krijgen als we iets vertelden. Anders zouden ze ons pakken, zeiden ze. De officier wees plots naar mij. Hij heeft me toen meegenomen naar een leeg huis. Hij vroeg in het Turks waar die man was. Maar ik sprak geen woord Turks, alleen maar Koerdisch. Ik haalde hulpeloos mijn schouders op. Hij pakte me op en gooide me tegen de muur. Wat daarna gebeurd is, is uit mijn geheugen verdwenen. Pas na een week kwam mijn stem terug, maar ik stotterde en dat is zo gebleven."
Sindsdien kan hij ook geen woord meer uitbrengen wanneer hij door iemand met een uniform wordt aangesproken. Het is in Turkije tientallen keren gebeurd dat agenten boos werden als hij geen antwoord gaf bij een simpele identiteitscontrole. Hij heeft daarbij heel wat klappen gekregen.
Het is mogelijk om de dienstplicht in Turkije grotendeels te ontlopen door 15.000 Duitse mark te betalen. Cig voelt daar niets voor en weigert geld te geven aan het leger. "Dat is een kwestie van menselijkheid. Ik denk dat het moeilijk is menselijk te blijven in het leger, ook al is het voor kort. Ülke had ook gewoon kunnen betalen, maar besloot de strijd aan te binden met het systeem." Cig betreurt het dat veel Turkse mannen die uitweg wel kiezen, wanneer ze het geld hebben. Dat is ook een van de redenen dat Askere Gitme! tot nu toe uitsluitend Koerdische leden heeft, aldus Cig.
Reiskosten
De dienstweigeraars lopen bij hun strijd tegen allerlei praktische problemen aan die voor de meeste mensen in Nederland onvoorstelbaar zijn. Zo kunnen de leden van Askere Gitme! moeilijk samen vergaderen, omdat ze veelal verspreid over het land in asielzoekerscentra wonen en geen geld hebben om te reizen. En het is moeilijk om hun stem te laten horen richting media en parlementariërs omdat velen nog weinig Nederlands spreken.
In januari 2001 organiseren Cig en zijn vrienden een discussie-weekeinde in Hoek van Holland voor Turkse en Koerdische dienstweigeraars uit de regio rond Rotterdam, Den Haag en het Westland. Er komt ook een advocaat, en een Turkse dienstweigeraar uit Duitsland die actief is bij een soortgelijke organisatie. Het is de bedoeling dat er in de loop van 2001 ook in andere regio's zulke bijeenkomsten gaan plaatsvinden. Misschien komen er regionale afdelingen van Askere Gitme!.
Zelf heeft Cig onlangs zijn rechtszaak gewonnen voor erkenning als dienstweigervluchteling. Misschien dat andere Turkse en Koerdische dienstweigeraars ook van dat besluit kunnen profiteren. Cig: "Maar de rechtbanken worden de laatste tijd wel strenger voor dienstweigeraars. Pas geleden werd iemand afgewezen en hij kreeg slechts 1 week om het land te verlaten. Het zou goed zijn als meer mensen naar de rechtszaken van dienstweigeraars kwamen en zo de rechters op hun vingers keken. Sympathisanten in de rechtszaal geven ons kracht!"
Askere Gitme! p/a Studiecentrum Turkije, Postbus 94802, 1090 GV Amsterdam. Tel: 020-6931757. Voor dit artikel is gebruik gemaakt van eerdere publicaties over de dienstweigervluchtelingen in het tijdschrift VD/AMOK.
Noot