De Fabel van de illegaal 44/45, voorjaar 2001
Auteur: Gerrit de Wit
In januari 2001 ging een groep van 5 vluchtelingen samen met een begeleidster van het Leidse opvangcentrum naar het filiaal van de Rabobank aan het Stationsplein in Leiden. Een van de vluchtelingen probeerde buiten geld te pinnen, maar de geldautomaat bleek niet te werken. De groep ging de bank binnen om daar gebruik te maken van een geldautomaat. Een bankmedewerkster dacht daar echter geheel anders over en probeerde de groep weer snel naar buiten te werken. Een toevallig aanwezige Fabel-sympathisant was getuige.
De bankmedewerkster liep op de vluchtelingen af en maakte hen duidelijk dat ze buiten behoorden te pinnen. De vluchtelingen antwoordden haar dat de automaat buiten niet werkte en dat ze het daarom binnen wilden proberen. De medewerkster wilde daar niets van weten en sommeerde de groep opnieuw om het filiaal te verlaten. Ze verwees hen naar de pin-automaten van de Rabobank aan de Korevaarstraat, aan de andere kant van het centrum. De begeleidster van de vluchtelingen vond dat belachelijk en wees de bankmedewerkster erop dat ook deze vluchtelingen klanten van de Rabobank waren. De bankmedewerkster toonde zich onvermurwbaar en stelde, met een racistische ondertoon, dat "het de klanten afstoot als er hier steeds zo'n groep binnen staat". Ze vroeg zelfs of de begeleidster affiches in het opvangcentrum op wilde hangen met daarop de mededeling dat vluchtelingen bij de Rabobank niet binnen mogen pinnen. De vluchtelingenbegeleidster weigerde zich weg te laten jagen en zei pas te zullen vertrekken wanneer de vluchteling had mogen pinnen. De bankmedewerkster ging uiteindelijk overstag.
Nieuwe klanten
Vroeger kregen vluchtelingen hun zak-, kleed- en eventueel kookgeld nog contant uitbetaald. Wanneer vluchtelingen een bankrekening wilden openen, leverde dat veel problemen op omdat ze veelal niet over de juiste of geldige identiteitspapieren beschikten. Om de "doelmatigheid en veiligheid te vergroten" sloot het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) in 1996 een overeenkomst met de Rabobank om de vluchtelingen in de asielzoekerscentra een rekening en pinpas te geven. De Rabobank wees erop dat de overeenkomst "past bij de wijze waarop de bank haar maatschappelijke verantwoordelijkheid invulling geeft".1 Sinds enige tijd krijgen ook vluchtelingen van een aantal opvangcentra een rekening en pinpas van de Rabobank. Dat levert de Rabobank een stroom van nieuwe klanten op en ook is de bank er zo van verzekerd dat er regelmatig geld op de rekeningen wordt gestort.
Discriminatie
In 1999 ontstond er commotie omdat bleek dat in de overeenkomst tussen de Rabobank en het COA stond dat de bank vluchtelingen bepaalde diensten in rekening mag brengen waarvoor andere klanten niet hoeven te betalen. Als een vluchteling buiten zijn regio geld pint, brengt de Rabobank ƒ 1,40 in rekening. Daarnaast moet het COA administratiekosten betalen voor de rekening van elke vluchteling. Volgens een Rabobank-woordvoerder was deze aparte regeling nodig "omdat asielzoekers als klant voor banken niet kostendekkend zijn".2 Juristen zeiden dat hier sprake was van een "ongelijke behandeling". Het Landelijk Bureau Racismebestrijding sprak van "een duidelijk geval van discriminatie". De Rabobank zelf achtte de opwinding onbegrijpelijk. Een woordvoerder stelde zonder een spoortje van ironie dat juist zijn bank met het COA in zee ging omdat de bank "is opgericht om mensen vanuit een kansarme positie toegang te geven tot financiële producten en diensten".
Dikke winst
Volgens de landelijke Rabobank-woordvoerder T. Loyenstein was de commotie in 1999 niet meer dan een storm in een glas water. De bank zou geen extra geld vragen aan vluchtelingen die buiten de regio pinnen. "Wij brengen deze kosten, samen met de administratiekosten, in rekening bij het COA. Die zijn immers de klant van ons en niet de individuele vluchteling. Of men deze kosten doorberekent aan de vluchteling, is het pakkie an van het COA. Daar ga ik niet over", aldus Loyenstein. Maar COA-medewerker Vrijenhoek verklaarde desgevraagd dat "de Rabobank die ƒ 1,40 wel direct bij de vluchtelingen in rekening brengt. Zelfs in informatiefolders voor de vluchtelingen staat dat duidelijk aangegeven. Wij betalen alleen de administratiekosten."
Hoe het ook zij, het lukt de Rabobank om in het kader van zijn "maatschappelijke verantwoordelijkheid" van vluchtelingen en het COA meer geld los te troggelen voor 'diensten' dan van andere klanten. De nettowinst van de Rabobank was in 1999 overigens 2,7 miljard gulden.
Noten