De Fabel van de illegaal 44/45, voorjaar 2001
Auteur: Ella Lookman
Dagboek van een illegaal
Wat betekent het voor iemand om jarenlang zonder verblijfsvergunning in Nederland te leven? Uitbuiting, uitzichtloosheid, schaamte, racisme, isolement, verlies van zelfrespect en het opgeven van toekomstverwachtingen. Mohamed Sahli beschrijft in zijn "Dagboek van een illegaal" de periode in zijn leven vanaf zijn aankomst in Nederland tot de uiteindelijke toekenning van een verblijfsvergunning.
Werk neemt een centrale plaats in bij het overleven als illegaal. Werkgevers weten dat illegalen perfect hun werk doen, omdat ze bang zijn dat ze worden aangegeven. Ze komen nooit te laat, laten de boel nooit versloffen, doen 2 keer zo hard hun best. Illegalen gedragen zich altijd keurig. De lamp van hun fiets doet het altijd, ze steken niet over bij rood stoplicht, ze betalen in de tram, en als een autochtoon hen uitscheldt, zeggen ze niets terug. De balans opmakend na 12 jaar Nederland komt Sahli tot de slotsom dat de erfenis van het illegale verleden zwaar op hem drukt. Ook nu nog gedraagt hij zich als iemand zonder rechten.
Daarnaast heeft hij een ernstige alcoholverslaving. Dat heeft veel invloed op het boek, want het is tevens een dagboek van een alcoholist. Van zijn vroegere politieke aspiraties is niets terecht gekomen, schrijft hij. Dat is ook het gemis van het boek: het ontbeert een politieke visie op de situatie van illegalen in Nederland. In de zware strijd om te overleven is dat waarschijnlijk verloren gegaan. Juist daar waar zijn deelname aan de hongerstaking in de Agneskerk in december 1998 beschreven wordt, had een politieke stellingname beter uit de verf kunnen komen. Met de hongerstaking bundelden de illegale arbeidsmigranten hun krachten en werd de individuele strijd van overleven een gezamenlijke politieke strijd. Niettemin is ook dit persoonlijke verhaal indrukwekkend en aangrijpend.
Zijn hele volwassen leven heeft Sahli in Nederland doorgebracht, en uiteindelijk komt dan de brief van de IND. Men heeft besloten te berusten in het verblijf van betrokkene hier te lande. Het is gerechtigheid, maar van een zuinig soort, concludeert Sahli treffend.
Dagboek van een illegaal, Mohamed Sahli. Uitgeverij: Prometheus, ƒ 28,50. ISBN: 9044600184.