De Fabel van de illegaal 49, januari/februari 2002
Auteur: Jan Tas
Mens of aap?
De wetenschapster Angelie Sens beschrijft in haar proefschrift "Mensaap, heiden, slaaf" het beeld dat Nederlanders rond 1800 van zwarte mensen hadden. Ze doet dat aan de hand van citaten van wetenschappers, zendelingen en kooplieden die deelnamen aan de drie grote debatten uit die tijd.
Een daarvan ging over de vraag of zwarten apen of mensen zijn. Daarbij werd ook 'de wetenschap' ingeschakeld. Wetenschappers begonnen apen te ontleden. In 1758 ontleedde een 'wetenschapper' zelfs een zwarte Afrikaanse jongen, en in de jaren daarna nog een aantal andere Afrikanen. Zo wilde hij bewijzen dat mensen en mensapen anatomisch niet overeenkwamen, zoals andere 'wetenschappers' wel beweerden. Zelfs de 'wetenschappers' die meenden dat Afrikanen wel mensen waren, hanteerden dus de meest racistische onderzoeksmethoden. De twee andere debatten gingen over het verspreiden van het christendom in de koloniën, en over het mogelijk afschaffen van de slavernij. Duidelijk is dat deelnemers aan de discussies zich meer lieten leiden door de gedachte aan geld en zieltjeswinnerij, dan door de idealen van de Verlichting, zoals vrijheid en gelijkheid.
Dit nogal droog-wetenschappelijke boek staat vol citaten in achttiende eeuws Nederlands, waardoor het moeilijk leesbaar is. Maar het is een handig naslagwerk voor wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van het Nederlandse kolonialisme en racisme.
"Mensaap, heiden, slaaf. Nederlandse visies op de wereld rond 1800", Angelie Sens. Uitgeverij: SDU, 18,05 euro. ISBN: 9012088569.