De Fabel van de illegaal 50/51, voorjaar 2002
Auteurs: Antinational students at the Humboldt University
Het nieuw opkomende nationalisme heeft ook zijn weerslag op de universitaire wereld. Er is zelfs een sfeer ontstaan die kansen biedt aan nationalistische studenten. Die hebben zich aan enkele Nederlandse universiteiten georganiseerd in het Landelijk Actieplatform Nationalistische Studenten (LANS). Maar ook onder linkse studenten zijn soms vaag nationalistische geluiden te horen. Dat vraagt om een anti-nationalistisch tegengeluid.
Bij de protesten tegen de Eurotop, begin december 2001, riepen leden van de Berlijnse groepering "Antinational students at the Humboldt University" op tot een discussie over nationalisme. Aanleiding was de succesvolle campagne "Education is not for sale", waarbij opgeroepen werd tot acties en stakingen aan alle Europese scholen en universiteiten. De volledige tekst van de Berlijnse discussie-oproep, getiteld "Do we know our enemy?".
"Het wetenschappelijk onderwijs is kwalitatief van hoog niveau indien de afgestudeerden zodanig zijn opgeleid dat zij probleemloos op de arbeidsmarkt kunnen worden ingezet." (Shell-directeur Herkströter)
Universiteiten worden in toenemende mate afhankelijk van bedrijven. Tegenwoordig worden studies geherstructureerd aan de hand van voorstellen van denktanks verbonden aan multinationals (bijvoorbeeld de CHE in Duitsland). De gevolgen hiervan kunnen we zien op onze eigen universiteiten: reclameborden zijn een geaccepteerd onderdeel van het universiteitsinterieur, studiemateriaal wordt gesponsord door bedrijven en een toenemend aantal professoren staat zelfs op de loonlijst van grote ondernemingen! De uitverkoop van het onderwijs aan kapitalistische belangen is een walgelijke schending van fundamentele rechten als gratis onderwijs en sociale gelijkheid. Daarom ondersteunen wij het initiatief om op Europees niveau stakingen en acties te organiseren op scholen en universiteiten. Nu kunnen we verder werken aan en discussiëren over een radicaal-linkse analyse van de ontwikkelingen die plaatsvinden aan onze universiteiten.
Goede ouwe vadertje staat?
Het proces dat zich voor onze ogen voltrekt, kan niet enkel verklaard worden met een eenvoudige verwijzing naar het ondemocratische karakter van internationale verdragen en instituties als GATS en WTO, de verzwakking van de natiestaat of, zoals vooral rechtsen beweren, "de veramerikanisering" van het onderwijs. De nadruk op het groeiende belang van internationale instituties en de fictieve "disempowerment" van nationale staten in dit proces wekt de suggestie dat het onderwijs ooit in goede handen was bij de natiestaat. We hoeven maar te kijken naar het verstikkende academische klimaat in de jaren 50 om te zien dat dit een foutief perspectief is. Het is enkel en alleen aan de massale studentenprotesten in de laatste decennia te danken dat delen van de universiteiten een plaats konden worden voor kritische wetenschap, vernieuwing en sociaal engagement.
Zij het in handen van de staat, zij het in handen van commerciële ondernemingen, universiteiten zijn instituten opgericht met het doel om jonge mensen te disciplineren tot "goede burgers" in een patriarchale en kapitalistische staat. Het kapitalisme heeft de natiestaat en haar instituten nodig om zijn toekomstige arbeidskrachten te disciplineren. Collegegeld bijvoorbeeld dient niet enkel een economisch doel: onderwijs kost veel meer geld dan studenten ooit zouden kunnen opbrengen. De belangrijkste functie van collegegeld is om studenten te dwingen tot gehoorzaam studeren en in korte tijd een diploma te behalen. Tijd voor een brede en kritische vorming, voor politiek engagement verdwijnt. Gedurende en na hun studie zijn studenten gedwongen om te werken in (vaak laag betaalde) bedrijfs- of overheidsbanen, teneinde hun leningen terug te betalen.
"De competitiviteit van Europa is afhankelijk van de kwaliteit van deze fase van het onderwijs." (Europese Ronde Tafel van Industriëlen)
Anti-kapitalisme of anti-amerikanisme?
Sociaal-democratische ideeën over de "goede" natiestaat, die haar burgers beschermt tegen "kwade" kapitalistische belangen, gaan vaak hand in hand met de interpretatie van de huidige herstructurering van het Europese onderwijs als het gevolg van een groeiende dominantie van een "neo-liberaal" Angelsaksisch concept van onderwijs over het meer "sociale" Europese onderwijssysteem. Deze analyse klopt niet. De herstructurering van het onderwijs is geen gevolg van Amerikaanse druk of dominantie. Gedurende de afgelopen decennia is de economische en politieke kracht van de Europese Unie toegenomen. Uit haar strijd met de andere imperialistische blokken van de Verenigde Staten en Japan, volgt de noodzaak van een gedisciplineerder onderwijssysteem. Universiteiten moeten hun staten voorzien van de gewenste kennis en conformistisch personeel, dat specifieke kwaliteiten heeft maar geen brede en kritische vorming.
Wij zijn tegen het neoliberalisme, maar stemmen niet in met het vaak gehoorde standpunt als zou een zogenaamde "veramerikanisering" de wortel van al het kwaad zijn. De toenemende dominante positie van het Engels als wereldtaal stelt ons als studenten van over de hele wereld in staat met elkaar te communiceren. En in Duitsland kunnen we alleen maar wensen dat op onze universiteiten feminisme en gender-studies evenveel aandacht en geld zouden krijgen als aan veel Noord-Amerikaanse universiteiten.
De huidige ontwikkelingen die plaatsvinden op de universiteiten kunnen samengevat worden met twee termen: eerst disciplinering, dan commercialisering. In beide processen werken de natiestaat en bedrijven samen in hun reactionaire offensief, teneinde een van de laatste bolwerken van de linkse beweging te overwinnen.
Daarom geloven wij dat een herleefde studentenoppositie onmogelijk slechts een protest kan zijn tegen een abstracte "globalisering". In plaats daarvan zullen we moeten strijden tegen de nationale staat, tegen het kapitalisme, tegen alle vormen en structuren van kapitalistische, patriarchale, racistische en statelijke disciplinering en onderdrukking.
Geen grenzen, geen naties, geen staten!
(Vertaling: Koen van de Meulen)