De Fabel van de illegaal 52/53, zomer 2002
Auteur: Harry Westerink
Duizenden afgewezen vluchtelingen die al jarenlang in Nederland verblijven, hebben geen recht meer op onderdak, inkomen, verzekering en medische zorg. De overheid schopt hen massaal de straat op en gebruikt "het particulier initiatief" van religieuze, humanitaire en politieke ondersteuningsorganisaties als stortplaats en afvoerput. Sommige van die organisaties koppelen de opvang van dakloos gemaakte vluchtelingen aan collectieve actie voor een menswaardig beleid.
Door de invoering van de Koppelingswet en de nieuwe Vreemdelingenwet zijn de mogelijkheden van afgewezen vluchtelingen om in Nederland nog te overleven steeds verder verslechterd. In plaats van te werken aan een perspectief voor de vluchtelingen, neigen sommige steungroepen en andere hulpverleners er steeds meer toe om op de stoel van de beleidsmakers te gaan zitten en te pleiten voor "humane" uitzetting en "vrijwillige" terugkeer. Het Haagse PRIME, het Wageningse Vluchteling Onder Dak en het Amsterdamse ASKV stellen daarentegen principieel de maatschappelijke uitsluiting van vluchtelingen ter discussie.
Verdomhoek
De laatste maanden heeft de gemeente Den Haag tientallen vluchtelingen uit Irak, Somalië, Soedan, Angola en Sri Lanka op straat gezet. De vluchtelingen hadden jaren geleden al een gemeentewoning en een verblijfsvergunning toegewezen gekregen. Later trok het ministerie van Justitie die vergunningen in, omdat de landen van herkomst weer veilig zouden zijn. Maar de vluchtelingen kunnen en willen niet terug. In samenwerking met PRIME, OVIN en de Haagse Gemeenschap van Kerken zijn ze daarom in de hal van het Haagse stadhuis gaan bivakkeren. Zo proberen ze de mensonterende gevolgen van het beleid zichtbaar te maken. De actie wordt ook ondersteund door de Haagse afdelingen van GroenLinks en de SP. Het op straat zetten zal "slechts leiden tot meer illegaliteit en een verdere marginalisering", stellen de actievoerders.1
De actie kreeg weliswaar veel media-aandacht, maar staatssecretaris van Justitie Kalsbeek trok zich daar niets van aan. Samen met de Haagse burgemeester Deetman gaf Kalsbeek "een keihard en duidelijk signaal" af: "uitgeprocedeerden" moeten het land uit, ook al gaat het om kinderen die in Nederland zijn opgegroeid. "Het is niet de verantwoordelijkheid van de overheid dat de kinderen dakloos zijn geworden, maar van de ouders", aldus de huichelachtige Kalsbeek.2
Deetman bekritiseerde "de slappe houding" van de landelijke overheid. "Als er moet worden uitgezet, dan tuurt het kabinet opeens in de verte. Met de groep die zegt niet terug te kunnen en op straat belandt, wordt niets gedaan. Gemeenten, zoek het maar uit, is de boodschap." 3 De christelijke burgemeester zei dat hij sommige van de vluchtelingen wel een verblijfsvergunning had willen geven. "Als moeders met kinderen bij je komen en die kinderen praten ook nog Nederlands, dan zit je daar niet als een blok beton." 2 Hij maakte zich er echter makkelijk van af door naar de landelijke politiek te verwijzen. Als lokale bestuurder zou hij niets voor hen kunnen doen. Zo kon hij mooi weer spelen met een "ruimhartige" houding. Maar zijn partijgenoot Wijn in de Tweede Kamer wil juist de druk op afgewezen vluchtelingen verhogen door hen in een gevangenis op te sluiten, "als uitzetten niet meteen lukt. Dat is humaner dan mensen op straat zetten", aldus de woordvoerder van de partij van de naastenliefde.4
Achterdeur
In Wageningen heeft het comité "Wageningers tegen uitzettingen" al diverse keren geprobeerd om dreigende uitzettingen van vluchtelingen te verhinderen. "De vluchtelingen zijn hier en blijven hier, als ze dat willen. Ook al vindt de overheid dat ze weg moeten", aldus het comité, waaraan onder meer Vluchteling Onder Dak deelneemt. De gemeente Wageningen zegt niet te willen dat vluchtelingen op straat komen te staan. Men heeft een stichting opgericht om bepaalde groepen dakloze vluchtelingen maximaal een half jaar met "een bed-, bad- en broodregeling" onder te brengen. "Dat weliswaar sympathieke gebaar is echter een doekje voor het bloeden als steeds meer vluchtelingen op straat worden gezet. Bovendien is deze noodopvang nog niet gerealiseerd, omdat de gemeente niet met een pand op de proppen komt. Het maakt ons dan ook erg boos als de gemeente ondertussen wel vluchtelingen uit haar eigen woningen zet", aldus het comité.5
De gemeente Wageningen neemt de dubbelzinnige houding aan die een heleboel gemeenten kenmerkt. Aan de ene kant wil men braaf meewerken aan de uitvoering van de nieuwe Vreemdelingenwet. Aan de andere kant wil men toch ook "een menselijk gezicht" tonen. De vluchtelingen worden op straat gegooid, waarna sommigen langs de achterdeur van allerlei tekortschietende vormen van noodopvang tijdelijk weer worden binnengehaald. Volgens het comité zou de gemeente vluchtelingen sowieso niet uit hun huizen moeten zetten. Maar dat zou een boycot van het landelijke beleid betekenen, en daar hebben de meeste gemeenten geen trek in.
Stromende regen
In april begon ook de gemeente Amsterdam afgewezen vluchtelingen uit hun woningen te zetten, die ze hadden in het kader van de Regeling Opvang Asielzoekers (ROA). Het huis van een al 9 jaar in Nederland wonende Ethiopische vluchteling werd tot de vloerbedekking aan toe leeggehaald. Daarna werd de man zonder pardon met zijn spullen in de stromende regen achtergelaten. Hij maakte deel uit van een groep van 45 vluchtelingen die allemaal op straat gegooid zouden worden. Op vragen in de gemeenteraad antwoordde burgemeester en voormalig staatssecretaris van Justitie Cohen dat "particuliere organisaties hen wel op zouden vangen met financiële steun van de gemeente". Het ASKV protesteerde tegen die gemakzuchtige houding, omdat men "geen verlengstuk" wilde zijn van de overheid "door de schrijnende gevolgen van het slechte beleid op te lossen".6 Onlangs is de steunorganisatie begonnen met de campagne "ROA: Red de Opvang van Asielzoekers". Daarbij wordt het Amsterdamse gemeentebestuur via protestkaarten opgeroepen om vluchtelingen niet op straat te zetten.
Door de acties is de discussie weer wat meer op gang gekomen over een generaal pardon voor vluchtelingen die al jaren in Nederland wonen. De kerken en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten hopen op "een oplossing" van de kant van de landelijke politiek, liefst een "humane". Maar na de ruk naar rechts bij de recente verkiezingen is de kans groot dat die "oplossing" zal bestaan uit nog meer repressie en deportaties.
Noten