De Fabel van de illegaal 56, januari/februari 2003
Auteur: Koen Haegens
Dat de LPF als grote partij geen lang leven beschoren was, leek voor de laatste verkiezingen al vast te staan. Geheel volgens scenario tuimelden Kamerleden, bestuurders en ministers over elkaar heen in wat de meest spectaculaire soap in parlementair Den Haag sinds jaren was. Maar met dit debacle is het rechts-populisme als ideologische stroming niet verdwenen uit Nederland. Bovendien laat de LPF 1,5 miljoen kiezers in vertwijfeling achter. Hun politieke keuzes kunnen van doorslaggevend belang zijn bij de komende verkiezingen.
In de dagen na de dood van Pim Fortuyn gingen tienduizenden mensen de straat op. Velen van hen waren voorheen nooit bij de politiek betrokken. Het effect van deze mobilisatie, die zich in feite richtte tegen alles dat links was, moet niet onderschat worden. Voor de betrokken personen betekende het een rechtse politieke bewustwording die nog lang van invloed zou kunnen blijven. Dat met het zo goed als geheel uit elkaar spatten van de LPF ook het rechts-populisme zou verdwijnen, is eerder een vorm van wishful thinking dan gestoeld op enige werkelijkheid. De stormachtige opkomst van de LPF was slechts een uitdrukking van een meer omvattende structurele ruk naar rechts in de Nederlandse politiek. Op ideologisch niveau blijft het rechts-populisme onverminderd in het offensief. Bovendien schuiven de gevestigde politiek partijen, ook de linkse, naar rechts op. En dan hebben we nog te maken met de LPF onder leiding van Hilbrand Nawijn en deConservatieven.nl. Die doen verwoede pogingen om de LPF-proteststemmers aan te trekken met steeds extremere standpunten.
Doodstraf
Het begon met het proefballonnetje om criminele Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond uit te zetten naar hun "land van herkomst". Wat volgde was een dozijn andere racistische plannen, zoals het idee van heropvoedingskampen voor Antilliaanse probleemjongeren in "de eigen regio". Onlangs belandde demissionair LPF-minister Nawijn zelfs bij een pleidooi voor de herinvoering van de doodstraf. De enige andere partijen die deze eis recentelijk in hun partijprogramma opnamen, zijn de christen-fundamentalistische SGP en de Centrum Democraten van wijlen Hans Janmaat.
Nawijn is niet de enige erfgenaam van Fortuyn die stemmen tracht te winnen door in te spelen op onderbuikgevoelens. Hij krijgt onder andere, zij het minimale, concurrentie van de nieuwe partij van ex-LPF-ster Winny de Jong. Met extreme en rechtse uitspraken pogen zij en haar partij deConservatieven.nl zich te profileren ten opzichte van de LPF. Volgens haar partij wordt criminaliteit met name veroorzaakt door "de enorme instroom van migranten". Ook de wachtlijsten in de medische zorg zouden te wijten zijn aan die "grootschalige immigratie". Verder meent men dat migranten een te groot beroep doen op sociale uitkeringen, dat zij werk afsnoepen van autochtonen en dat zij verantwoordelijk zijn voor de volkshuisvestingsproblemen en de overvolle wegen. De partij vindt ook dat de EU niet uitgebreid moet worden, omdat anders "de Roma-zigeuners in grote aantallen naar West-Europa komen waar hun enige middel van bestaan de misdaad zal zijn". Om een lang verhaal kort te maken: in het rechts-extremistische wereldbeeld van deConservatieven.nl zijn migranten en vluchtelingen schuldig aan elk maatschappelijk probleem.
deConservatieven.nl pleit dan ook voor een "onmiddellijke immigratie-stop, dus de grenzen dicht!", en voor het sterk beperken van gezinshereniging. Verder klinkt in het partijprogramma de onvermijdelijke roep om meer blauw op straat, twee gevangenen in één cel, opvoedingskampen, zwaardere straffen, een algemene identificatieplicht en preventief fouilleren. Maar liefst 6 keer herhaalt deConservatieven.nl dat emigratie bevorderd moet worden, want de voormalige sociaal-democratische president Willem Drees "vond Nederland met 10 miljoen inwoners al te vol".
NNP
Dit soort ideeën heeft vooral tot gevolg dat uitermate rechtse figuren zich tot deConservatieven.nl aangetrokken voelen. Zo is tweede man Michiel Smit afkomstig van Leefbaar Rotterdam. Daar raakte hij al in opspraak vanwege zijn goede contacten met de extreem-rechtse Nieuwe Nationale Partij (NNP), de opvolger van de verboden CP'86. De NNP behaalde overigens op 20 november 2002 geen enkele zetel bij de raadsverkiezingen in Zwijndrecht en besloot daarom niet mee te doen aan de landelijke verkiezingen. Op internet schreef Smit over de eventuele deelname van de NNP aan de verkiezingen 'bemoedigende' woorden: "Voor een partij als LPF wordt het nog makkelijker rechtse standpunten in te nemen, als er nog een partij aan de rechterkant komt. Lijkt me een mooi iets om samen aan te werken". Maar zelfs de NNP blijkt niet extreem genoeg voor de Rotterdammer. Hij is ook actief op het nazistische internetforum "Stormfront Nederland en Vlaanderen". De partij van De Jong staat in de peilingen vooralsnog op nul zetels. Deze 'sombere' vooruitzichten kunnen deels verklaard worden door het eigenaardige - om het voorzichtig te zeggen - optreden van De Jong in de politiek en de media. Dat optreden valt bij veel kiezers niet in goede aarde. In een NIPO-peiling naar de betrouwbaarheid van 18 vooraanstaande politici eindigde De Jong op de laatste plaats.
Vooralsnog lijkt alleen de LPF enkele zetels te kunnen behalen bij de verkiezingen, als men er tenminste in slaagt tijdig de rijen te sluiten. Meer reden tot bezorgdheid geeft de al jarenlange opmars in de media van het rechts-populisme als ideologie. "Wie hem goed kent, wist het al: Hilbrand Nawijn is een wereldverbeteraar." Met deze opmerkelijke observatie sprong HP/De Tijd-journalist Alain van der Horst in de bres voor de demissionaire minister. De afgelopen jaren heeft HP/De Tijd zich ontpopt tot de geschreven spreekbuis van rechts-populistisch Nederland. Het blad was al langere tijd op zoek naar een gat in de lezersmarkt. Die lijkt het nu gevonden te hebben met pakkende artikelen over het "anorexia-spook" (een verzinsel van de media) en "de 11 zegeningen van Bin Laden" (er is eindelijk weer oog voor de "eigenheid" van onze "cultuur"). Voorlopig dieptepunt vormt een McCarthy-achtige beschrijving van de rood-grijze hel waarin Nederland zou veranderen bij het aan de macht komen van de Socialistische Partij (SP): "Geen Nike-schoenen. Geen CD-walkmans. Geen drugs. Geen maatpakken. Geen alcohol. Geen geweld. Geen trendy rugzakjes. Geen korte rokken. Geen sigaretje. Geen porno. Geen gekleurde horloges. Geen opwinding. Alles gelijk. En grijs", aldus een jammerende Joost Niemöller. 1
Taboes?
Deze melange van reactionaire borrelpraat en nieuw-rechtse ideologie blijft niet beperkt tot de HP/De Tijd. Op alle opiniepagina's, in vrijwel alle kranten en tijdschriften zijn de rechtse opiniemakers in het offensief. Overal maakt men heikele onderwerpen "bespreekbaar". In feite is het hele praten over taboes een rechtse debatteertruc. Als er op dit moment al een taboe bestaat, dan gaat het om het verbod om uitspraken nog als racistisch of seksistisch te bestempelen. Iemand die zich de laatste jaren een ferme vent toonde in het doorbreken van zelfbenoemde taboes is Trouw-columnist Sylvain Ephimenco. Luid roepend hoe links hij vroeger wel niet was, spuit hij nu zijn rechtse laster. "Nu moet ik huilen als ik gesubsidieerde allochtonen moord en brand hoor schreeuwen als hardere condities worden opgelegd aan immigranten die met de rug naar deze samenleving staan. Ik walg van hun slachtofferisme", schuimbekt Ephimenco. Vrouwelijke moslims omschrijft hij als "spookachtige pinguïns". Het zal je maar gezegd worden.
Veel van deze opiniemakers vinden elkaar op de pagina's van de Trouw-bijlage "Letter en geest". Daar krijgen journalisten en wetenschappers van Trouw-redacteur Jaffe Vink uitgebreid de gelegenheid om hun gal te spuien over de multiculturele samenleving, migranten en de islam. Schuld aan dat alles is natuurlijk "links". "Een walm van naastenliefde en solidariteit heeft decennialang over ons land gelegen en heeft ons het zicht op de realiteit benomen. En zie, daar komen de christenen weer aan met hun soeppannetjes en daar komen de socialistische theemutsen weer aan met hun multiculturele rimram. Multicultureel! - En nu wil ik het woord nooit meer horen", klaagt Vink emotioneel in zijn boekje "Een brief aan mijn dochter". In een interview met juist het multiculturele blad Contrast stelt Vink dat "onze samenleving slap, week en onduidelijk geworden" is. Het is opvallend hoezeer deze fallische, pessimistische uitspraken lijken op de taal die rechtse intellectuelen rond de vorige eeuwwisseling bezigden. De westerse maatschappij zou ook toen verslapt, ziek en getekend zijn geweest door moreel verval. Dat bracht vele liberalen en conservatieven ertoe om het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog met gejuich te ontvangen. Een oorlog zou die weekheid doen verdwijnen, en zou gelegenheid geven tot ontplooiing van dat wat men zo miste in de gewone burgermaatschappij: echte mannelijkheid en dadendrang.
Het zou uiterst vreemd zijn als deze ideologische ontwikkelingen geen vertaling kregen naar de parlementaire politiek. Zeker met het wegvallen van de LPF als machtsfactor van belang, ligt er een gat open op de rechterflank. Deels spelen CDA en VVD daarop in door nog verder naar rechts te trekken. In hoeverre aan de uiterst rechtse zijde van het politieke spectrum nog ruimte over zal blijven, moet de toekomst uitwijzen. Het bestrijden van rechts zal in ieder geval behalve op concreet politiek niveau, ook op ideologisch niveau plaats moeten vinden. Anders wisselen slechts de poppetjes en niet de plannen, zoals "Keer het tij", het platform tegen de rechtse regering, het onlangs uitdrukte.
Overgenomen uit Grenzeloos 69, december 2002. Bewerking: Gerrit de Wit.
Noot
1. "Een mooie grijze wereld", Joost Niemöller. In: HP/De Tijd, 22.11.2002.