De Fabel van de illegaal 63, maart/april 2004
Auteur: Jan Tas
Een gat in het prikkeldraad
Tussen 1942 en 1945 werden meer dan 100 duizend joden vanuit "durchgangslager" Westerbork met in totaal 93 treinen naar vernietigingskampen als Auschwitz, Sobibor en Bergen-Belsen gedeporteerd. Om de gruwelijkheden van de shoah te herdenken geeft het Herinneringscentrum kamp Westerbork jaarlijks een Westerbork-cahier uit. In de cahiers staan artikelen, essays, interviews, beschouwingen en gedichten rond een thema uit de geschiedenis van het kamp. In 2003 kwam deel 10 uit met als thema "ontsnappingen en verzet". De gevangen joden probeerden op allerlei manieren aan de transporten te ontkomen. Om hun deportatie uit te stellen probeerden velen een functie binnen het kamp te krijgen. Anderen probeerden uit het kamp te ontsnappen. Aan de hand van getuigenissen wordt verteld hoe dat allemaal in zijn werk ging.
Volledig onterecht wordt 'de joden' vaak voor de voeten geworpen dat zij zich niet verzet zouden hebben tegen de nazi's. Daarbij wijst men er soms op dat er "slechts" een paar honderd joden uit Westerbork ontsnapt zijn. De auteurs van het boek wijzen er echter op dat het hele systeem in Westerbork erop gericht was om joden wijs te maken dat ze naar het oosten gingen om te werken. Degenen die niet meewerkten, zouden zwaar gestraft worden. De meesten wisten trouwens niet wat hen werkelijk te wachten stond. En wie dat wel wist, werd zelden geloofd. Fabrieksmatige vernietiging van mensen? Dat is krankzinnig, dat kan toch niet waar zijn!
Helaas besteden de auteurs geen aandacht aan het antisemitisme in Nederland. Dat maakte het voor veel joden extra moeilijk om onder te duiken of verzet te organiseren. Maar de verhalen over het inspirerende, moedige en inventieve verzet in Westerbork ontkrachten sowieso de antisemitische mythe dat 'de joden' zich "als makke schapen" hebben laten vermoorden.
"Een gat in het prikkeldraad", Guido Abuys en Dirk Mulder. Uitgeverij: Van Gorcum, 11,50 euro. ISBN: 9023239709.