De Fabel van de illegaal 69, maart/april 2005

Auteur: Valeriu Nicolae, van European Roma Information Office (ERIO)

Gelijke kansen voor Roma zijn een mythe

Twintig redenen waarom het een privilege is om geen Rom te zijn in het huidige Europa.

• 1. Omdat als je een Rom bent, je niet hoeft te verwachten dat welke regering dan ook - inclusief die van je eigen land - je zal verdedigen als een andere staat illegale en racistische maatregelen tegen je neemt.(1)
• 2. Omdat als je een Rom bent, je kunt verwachten dat de premier van jouw land jou en andere Rom zal omschrijven als “anti-sociaal, achterlijk, niet assimileerbaar, en sociaal onaanvaardbaar”.(2) Je kunt ook verwachten dat vooraanstaande politici het erover hebben om je in speciale kampen te stoppen om je te “beschaven”.(3)
• 3. Omdat als je een Rom bent en je de regering durft te bekritiseren, je op zijn best gezien zult worden als iemand die niet in staat is om de situatie te begrijpen, omdat je “cultureel anders” bent, wat een vriendelijk eufemisme is om te zeggen dat je achterlijk bent. In het ergste geval zal je gezien worden als een verrader. Er is geen politieke of burgerlijke oppositie die je acties zal beschouwen als “politieke plicht”, en er bestaat geen enkele kans dat je visie geprezen zal worden door de “westerse democratieën”.(4)
• 4. Omdat als je een Rom bent, je je kinderen moet voorbereiden op het systematische racisme waarmee ze geconfronteerd zullen worden.(5)
• 5. Omdat als je een Rom bent, je geen Roma zult zien of horen in de kranten, op tv of op de radio. Je zult geen Roma zien schrijven of horen spreken over Roma- of andere kwesties. Roma hun problemen laten uitleggen aan niet-Roma wordt beschouwd als een belediging. Het is het exclusieve privilege van de anderen om te praten over jouw problemen. Als Roma in de media komen, is het meestal om veroordeeld te worden als dieven en criminelen.(6)
• 6. Omdat als je een Rom bent, je niet over racisme of antiziganisme (7) kan praten zonder gezien te worden als iemand die alleen opkomt voor zijn eigen belang en die sociale spanningen opvoert. Niemand zal klappen voor je toewijding aan sociale rechtvaardigheid en voor de geest van respect en tolerantie die je promoot.
• 7. Omdat als je een Rom bent, en je spreekt en je kleedt je zoals de meerderheid, en je bent succesvol in je werk, je beschouwd zal worden als een opmerkelijke afwijking van hen die gewoonlijk stelen en bedelen. Men zal opmerken dat je niet eerlijkt bent over je afkomst, omdat die ooit moet zijn gemixt met een andere, "normale" etnische groep.
• 8. Omdat als je een Rom bent, je op school niets zal leren over de geschiedenis en cultuur van jouw mensen, en niemand je zal onderwijzen over de slavernij en het uitroeiingsbeleid dat werd uitgevoerd tegen de Roma. Integendeel, je zal leren dat je lid bent van een achterlijk volk en dat je dankbaar zou moeten zijn tegenover de mensen die "bereid zijn" om je toe te laten.
• 9. Omdat als je een "conventionele" Rom wilt zijn, je ofwel een crimineel ofwel een begaafde muzikant moet zijn, liefst rondtrekkend. De samenleving biedt geen andere mogelijkheden om te passen in de omschrijving van "traditionele Roma".
• 10. Omdat als je een Rom bent, je niet rijk of arm kunt zijn zonder dat dat gekoppeld wordt aan een stereotype eigenschap van je gemeenschap.
• 11. Omdat als je een Rom bent, je gevraagd zal worden om met één stem te spreken en om altijd de mening van je gemeenschap te vertegenwoordigen, wanneer je ook spreekt. Anders zullen je eisen niet legitiem geacht worden. Het zou echter beledigend en tegen democratische normen gevonden worden, wanneer dat eveneens gevraagd werd van leden van de meerderheid van de samenleving.
• 12. Omdat als je een Rom bent, en je faalt op je werk, dat nooit beschouwd zal worden als een individueel, menselijk falen, maar altijd gekoppeld zal worden aan je etniciteit.
• 13. Omdat als je een Rom bent, en je succes hebt met een onderneming, je altijd iets moet doen voor je gemeenschap. Anders wordt je gezien als zelfzuchtig en word je ervan beschuldigd niet betrokken te zijn bij je gemeenschap.
• 14. Omdat als je een Rom bent, je hoogst waarschijnlijk niet vertegenwoordigd zal zijn in de politiek en je daar zelf ook zelden welkom zal zijn.
• 15. Omdat als je een Rom bent, en ‘zichtbaar’ als zodanig, je moet rekenen op voortdurende controles door de politie om er zeker van te zijn dat je geen wetten overtreedt, zoals "jouw volk altijd doet".
• 16. Omdat als je een ‘zichtbare’ Rom bent, je altijd gezien zal worden als een mogelijke misdadiger wanneer je grenzen over gaat, gaat winkelen of publieke ruimten binnen komt.
• 17. Omdat als je een Rom bent, en onderworpen wordt aan een negatieve behandeling, zoals afwijzing, straf of ontslag, je jezelf voortdurend zal afvragen of dat kwam door het feit dat je Rom bent en door latent antiziganisme.
• 18. Omdat als je een Rom bent, opiniepeilingen je het definitieve bewijs zullen leveren van ongebreideld antiziganisme. Als je buurman je niet mag, komt dat waarschijnlijk omdat je een Rom bent.(8)
• 19. Omdat als je een Rom bent, je een veel kortere levensverwachting hebt, je kinderen waarschijnlijk hun school niet zullen afmaken, je kans vrijwel nul is om een baan te vinden die rekening houdt met je vaardigheden en verdiensten, en de politie je eerder zal mishandelen dan beschermen.(9)
• 20. Omdat als je een Rom bent, je weinig medelijden zult vinden wanneer je het slachtoffer wordt van racisme. De reactie zal meestal zijn dat men het niet herkent, en dat men antiziganisme niet zal bestrijden, maar juist altijd manieren zal vinden om het te rechtvaardigen.

Het principe van de gelijke kansen en rechten is een progressief en hopelijk bereikbaar doel voor het verenigde Europa. Maar momenteel is er een enorme kloof tussen Roma en niet-Roma. Zolang de grote voordelen van het niet-Roma zijn niet erkend worden, en zolang die privileges beschermd en behouden blijven, is er weinig hoop dat dat doel ooit bereikt zal worden.

PS. Vanzelfsprekend zullen sommigen deze tekst zien als openlijk bevooroordeeld omdat de auteur zelf Rom is. Dat kan dan meegenomen worden als het eenentwintigste punt van de bovenstaande lijst.