Gebladerte-reeks 9
Auteur: Vrouwenonderzoekscollectief Loeder
Inleiding
In de aanloop tot de gemeenteraads- en Tweede Kamerverkiezingen van 1994 is in de media brede aandacht geweest voor de racistische en discriminerende uitgangspunten van CD en CP'86 ten aanzien van migranten en vluchtelingen. In een landelijke campagne wees Anti-Fascistische Aktie (AFA) via een campagnekrant op de gevaren van het stemmen op extreem-rechtse partijen. Als vrouwenonderzoekscollectief Loeder vonden wij het belangrijk dat er ook bekendheid werd gegeven aan de opvattingen van extreem-rechtse partijen over de positie van de vrouw in de samenleving en de mogelijke aantrekkingskracht van deze standpunten op vrouwen.
Er is in Nederland nauwelijks onderzoek gedaan naar en recente informatie te vinden over dit onderwerp. Wij zijn langdurig bezig geweest met het raadplegen van diverse bronnen. In partijprogramma's worden onderwerpen als vrouwenemancipatie, het gezin, abortus, betaalde arbeid, homoseksualiteit e.d. niet of nauwelijks aangestipt. Uit gemeenteraadsnotulen, interviews en (partij)bladen blijkt echter dat er door extreem-rechtse partijen wel degelijk een mening over deze onderwerpen wordt verkondigd.
In het buitenland is wel wat recenter en specifieker onderzoek gedaan naar extreem-rechts en vrouwen maar ook dat is mager. Onduidelijk is in hoeverre de buitenlandse situatie op Nederland van toepassing is. Wel is duidelijk dat evenals in het buitenland ook in Nederland rechtsextremisme vooral een mannenzaak is. Toch bestond in 1994 het electoraat van de CD voor ruim 40% uit vrouwen. In hoeverre dat een incident was zal in de nabije toekomst blijken. Met de verkiezingen van 1998 wordt het thema rechtsextremisme weer extra actueel.
Naast onze speurtocht naar de aantrekkingskracht van extreem-rechtse opvattingen op vrouwen hebben wij als vrouwengroep een twintigtal lezingen in Nederland en België over dit onderwerp gegeven. Een aantal keren heeft Els Schalker, verzetsvrouw in de Tweede Wereldoorlog, samen met ons deze lezingen verzorgd. Er is brede maatschappelijke belangstelling voor dit onderwerp. We hebben o.a. gesproken in vrouwencentra, voor anti-fascistische groeperingen, vrouwenafdelingen van de FNV etc. Met het publiek is flink gediscussieerd over hoe er effectief op racistische en discriminerende uitlatingen gereageerd kan worden, zowel in de privé- als in de werksfeer.
Daarnaast heeft Bureau Inter/View in opdracht van Loeder in 1995 onderzocht wat het profiel was van vrouwen die van plan waren op een extreem-rechtse partij te gaan stemmen. In 1997 lukte het ons een studente politicologie 20 van deze vrouwen te laten interviewen over hun motieven om op extreem-rechts te stemmen.
In deze brochure hebben we een drietal aspecten over de relatie tussen vrouwen en extreem-rechts onderzocht en beschreven. Wat zijn de opvattingen van extreem-rechtse partijen ten aanzien van vrouwen en hun positie in de samenleving? Wat is het profiel van vrouwen die op extreem-rechtse partijen stemmen of dit overwegen? En waar zit de mogelijke aantrekkingskracht van deze partijen op de vrouwen in?
In het eerste artikel wordt op deze vragen ingegaan in een historische context. Er wordt een schets gegeven van de sociaal-economische, maatschappelijke en culturele omstandigheden tussen de twee wereldoorlogen in Duitsland en Nederland, en het politieke debat over de rol van de vrouw in een sterk veranderende samenleving. In het tweede artikel wordt beschreven welke standpunten extreem-rechtse partijen in Nederland en een aantal Europese landen waar extreem-rechtse partijen in opkomst zijn, ten aanzien van vrouwen hebben. Tevens wordt ingegaan op de voorbeeldfunctie die deze andere Europese partijen vervullen voor Nederlandse extreem-rechtse partijen. In het laatste artikel tenslotte wordt het profiel van het extreem-rechtse electoraal in Nederland beschreven. Er wordt geanalyseerd op welke manier extreem-rechts specifiek aantrekkelijk kan zijn voor vrouwen. Daarbij wordt gekeken of omstandigheden die tussen de twee wereldoorlogen voor vrouwen een rol speelden om het rechtsextremisme te omhelzen ook nu een rol spelen.